ویکی لیکس و ژورنالیسم افشاگرانه به سبک قرن 21 (بخش دوم)

در سال 2010، چلسی منینگ (Chelsea Manning)، یکی از افسران اطلاعاتی ارتش ایالات‌متحده آمریکا، ارسال صدها فایل محرمانه از داده‌های طبقه‌بندی‌شده نیروهای مسلح آمریکا به ویکی لیکس را آغاز کرد.

این اطلاعات، اسناد و ویدیوهایی از جنایات جنگی ارتش آمریکا در عراق و افغانستان را شامل می‌شود. از جمله این داده‌ها می‌توان به ویدیو حمله یک هلیکوپتر آپاچی آمریکایی به 18 غیرنظامی و 2 خبرنگار رویترز، اشاره کرد.

این اسناد، نمی‌توانست در روزگار فکس و چاپگرهای قدیمی انتشار یابد. ویکی لیکس نخستین بستری بود که توانست اطلاعات محرمانه را به جریان اصلی فضای رسانه‌ای جهان، وارد کند.

آسانژ با انتشار اسناد منینگ، توجه رسانه‌های بزرگی چون نیویورک‌تایمز، گاردین و اشپیگل را جلب کرد. حال ویکی لیکس به رهبر جهانی انتشار جریان آزاد اطلاعات بدل شده بود. در این مقطع روند موفقیت ویکی لیکس به شدت افزایش یافت. این وبگاه، برنده بسیاری از جوایز رسانه‌ای شد و تصویر جولیان آسانژ به جلد مجله تایم، رسید.

میکا سیفری (Micah Sifry)، نویسنده کتاب ویکی لیکس، در سال 2011، گفت:

آن چه ویکی لیکس، به جهانیان نشان داد، توانایی یک سازمان غیردولتی افشاگر برای از بین بردن حاصل تلاش دولت‌ها برای طبقه‌بندی و محو اسناد و اطلاعات محرمانه است.

ویکی لیکس، الگوی جدید رسانه‌ها

ستاره جولیان آسانژ، به محض رسیدن وی به قله موفقیت، شروع به محو شدن کرد. فشار سیاسی دولت‌ها برای مهار نفوذ ویکی لیکس، بسیار شدید بود. برخی دولتمردان پرنفوذ تحت فشار قرار دادن شرکت‌های اعتباری برای کاهش منابع مالی آسانژ را در دستور کار قرار دادند.

این در حالی است که شخصیت انحصارطلب بنیان‌گذار ویکی لیکس، این بازی را به یک نمایش تک‌نفره تبدیل کرد. از سوی دیگر، اصرار او برای انتشار بی‌مهابای همه اسناد محرمانه به دست آمده بدون در نظر گرفتن ملاحظاتی چون حفظ جان مردم، حقوق بشر و ناشناس ماندن منابع، جایگاه وی را متزلزل ساخت.

تا سال 2012، راه و روش آسانژ برای به دست آوردن و انتقال اطلاعات، به دستورالعملی مرسوم برای فعالان این حوزه، بدل شد. وبگاه‌های متعددی به تقلید از ویکی لیکس در اقصی نقاط جهان شکل گرفتند و روزنامه‌نگاران بهره‌گیری از الگوریتم‌های کدگذاری اطلاعات به سبک ویکی لیکس را یاد گرفتند.

افشای اطلاعات محرمانه دولت آمریکا، یک نشانه و برهان قوی برای دولت‌های جهان بود. این اقدام ویکی لیکس ثابت کرد که هیچ‌کس نمی‌تواند در عصر اینترنت اطلاعات را تحت کنترل خود نگه دارد.

توسعه و رواج سکیور دراپ

در سال 2013، بنیاد آزادی مطبوعات (Freedom of the Press Foundation) که تا آن زمان از مواضع ویکی لیکس حمایتی تمام‌عیار کرده بود، تحت تأثیر این رسانه افشاگر، اقدام به توسعه یک نرم‌افزار به عنوان بستری برای ارتباط ناشناس میان خبرنگاران و منابع اطلاعاتی کرد.

این نرم‌افزار که سکیور دراپ (SecureDrop) نام گرفت، منابع اطلاعاتی را قادر می‌ساخت بدون شناخته شدن، اسناد و اطلاعات خود را برای وبگاه‌های افشاگر، ارسال کنند و دریافت‌کنندگان نیز قادر به ردیابی فایل‌ها و اطلاعات نبودند. با گذشت مدت اندکی، سکیور دراپ به یکی از مهم‌ترین الگوریتم‌های مورد استفاده روزنامه‌نگاران سراسر جهان بدل شد.

ویکی لیکس در تاریخ 13 ساله خود، فراز و فرودهای مختلفی را تجربه کرده است. بسیاری از ذینفعان دستگیری آسانژ و تعطیلی وبگاهش، بارها اتهامات اخلاقی متعددی را به وی وارد کردند و در نهایت موفق به دستگیری و حبس وی شدند.

با وجود لغو تابعیت جولیان آسانژ و آغاز فرایند استرداد وی به ایالات‌متحده، به جرئت می‌توان گفت که حرکت وی، سازوکار و فضای روزنامه‌نگاری را در سراسر جهان، برای همیشه تغییر داد و تابوی احاطه و انحصار قدرت در دست دولت‌های مسلط بر جهان را برای همیشه شکست. در فضای امروز جهان، هیچ‌یک از هژمون‌های جهان، نمی‌توانند جریان آزاد اطلاعات را کنترل و از نشت داده‌های محرمانه، جلوگیری کنند.