نگاهی به سریال توسعه دهندگان(Devs)-بخش اول
گاهی برای درک بهتر لایههای فکری یک محصول هنری باید از یک پیش زمینه مطالعاتی برخوردار باشید. در این صورت اصطلاحا حق مطلب ادا شده و شما با خالق محصول به یک زبان مشترک دست یافتهاید. مینی سریال جذاب «توسعهدهندگان-devs» از همین نوع آثار هنری است. شما برای همراهی بهتر با تفکر کارگردان، ابتدا باید به زبان او تسلط پیدا کنید. در این سریال، پای دو اَبَرچالش علمی بزرگ عصر حاضر، یعنی مکانیک کوانتومی و هوش مصنوعی به مختصات درام باز شده است. گروه سایبر سینمای سایبربان کوشیده است تا در مقالهای دو قسمتی، نگاهی متفاوت به این سریال محبوب داشته باشد.
پای کوانتوم در میان است!
مکانیک کوانتومی یکی از جذابترین مباحث علمی سده معاصر است. شاخه جذابی از فیزیک که معمولا توضیح تخصصی آن برای افرادی که تحصیلات مرتبط با حوزه فیزیک کوانتوم و مکانیک موجی ندارند مشکل است. این فیزیک جدید به ما میگوید نمیتوان با قطعیت مسیر یک ذره را با دانستن تمامی حالات کنونیاش پیشبینی کرد؛ فیزیک کوانتومی همانند فیزیک کلاسیک و نسبیت این اجازه را به ما نمیدهد که با دانستن حالت کنونی یک سیستم با قطعیت از آینده آن صحبت کنیم. همه جا صحبت از میانگینها و احتمالهاست و همین موضوع بود که اینشتین را در راستای نقد مکانیک کوانتومی وادار به بیان جمله معروف «خدا هرگز تاس نمیاندازد» کرد.
برای درک بهتر فیزیک کوانتوم، آزمایشی تحت عنوان گربه شرودینگر بسیار معروف است. اروین شرودینگر فیزیکدان صاحبنام اتریشی است که این آزمایش ذهنی را در جریان یک مکالمه جامع با آلبرت اینشتین مطرح کرد. هدف از این آزمایش ذهنی، اثبات این مساله بود که قوانین فیزیک نیوتونی(کلاسیک) در ابعاد بسیار بسیار ناچیز - در حدود هسته اتم و الکترون - صادق نیستند. در واقع یک سری قوانین ریاضی متفاوت از فیزیک کلاسیک در این ابعاد حکمفرماست؛ قوانین فیزیک کوانتوم.
نکته جالب توجه در مورد آزمایش گربه شرودینگر، سادهسازی خود آزمایش است. یعنی آزمایشی را که برای سادهسازی طراحی شده، یکبار دیگر ساده کردهاند تا مفهوم مورد نظر برای همه علاقهمندان حوزه فیزیک کوانتوم، سادهتر قابل درک باشد. یکی از نسخههای سادهسازی شده این آزمایش به این شرح است: «گربهای را درون یک جعبه قرار میدهیم و درب آنرا میبندیم؛ داخل این جعبه یک بمب با احتمال انفجار پنجاه درصدی موجود است. شرودینگر معتقد است در این حالت تا زمانیکه درب جعبه باز نشده و وضعیت زنده یا مرده بودن گربه مشاهده نشده است، آن گربه در وضعیت "انطباق" یا "برهمنهی" قرار دارد. به این شرایط اَبَرموقعیت گفته میشود. به بیان دیگر در این حالت گربه نه زنده و نه مرده است. این گربه پنجاه درصد زنده و پنجاه درصد مرده است. در مقیاسهای کوانتومی شرایط کاملا شبیه همین آزمایش گربه شرودینگر است. حالا اتم هیدروژن با یک الکترون را در نظر بگیرید. منطقی که در مورد زنده یا مرده بودن گربه شرح داده شد در مورد جایگاه الکترون در اطراف هسته اتم هیدروژن نیز وجود دارد. یعنی در آن واحد احتمال اینکه الکترون در هر موقعیتی از اتم قرار گرفته باشد وجود دارد؛ این احتمال در لحظه آزمایش در برخی لوکیشنها کمتر و در برخی بیشتر است.
سرگیجه گرفتید نه؟! نگران نباشید طبیعی است! به قول ریچارد فاینمن: «فکر میکنم خطری نداشته باشد که بگوییم هیچکس مکانیک کوانتومی را درک نمیکند. دائم از خود نپرسید آیا ممکن است بتوانید از آن اجتناب ورزید و یا اینکه این امر چطور امکان پذیر است، چرا که با این کار وارد کوچه بنبستی خواهید شد که هنوز کسی از آن خارج نشده است. هیچکس دلیل این امر را نمیداند».
درباره کارگردان
الکساندر مداوار گارلند، نویسنده، فیلمنامهنویس و کارگردان 50 ساله انگلیسی است. گارلند با نوشتن رمان ساحل (۱۹۹۶) به عنوان یک رماننویس در اواخر دهه نود میلادی به شهرت رسید؛ ساحل برگرفته از سفر خود گارلند در طول اروپا و فیلیپین است. این رمان، داستان یک جوان دورهگرد انگلیسی را تعریف میکند که دریایی دست نخورده اما اشغال شده توسط گروهی از خانه به دوشان متفکر را کشف میکند. رمان اشاراتی به فرهنگ مواد (Drug Culture) دارد. منتقدان، بخشهای توهم و تجسم افراط و همچنین آرمانشهری آن را تحسین کردهاند. ساحل به بیست و پنج زبان ترجمه شده و نزدیک به ۷۰۰ هزار نسخه از آن به فروش رفته است. از این رمان فیلمی به همین نام به کارگردانی دنی بویل و بازی لئوناردو دیکاپریو در سال ۲۰۰۰ ساخته شد.
در کارنامه گارلند، نگارش فیلمنامه آثاری چون: ۲۸ روز بعد( 28Days Later)، آفتاب(Sunshine)، هرگز رهایم مکن(Never Let Me Go) و دِرِد(Dredd) به چشم میخورد. او در فیلم سینمایی فراماشین(2015-Ex Machina) نخستین تجربه کارگردانی خود را پشت سر گذاشت. گارلند در فراماشین علاوه بر کارگردانی، فیلمنامه اثر را نیز به نگارش درآورده است. این فیلم سال 2016 برنده جایزه بهترین جلوههای ویژه تصویری از آکادمی اسکار شد. فیلمنامه فراماشین نیز جزء نامزدهای نهایی بخش فیلمنامه غیر اقتباسی اسکار 2016 قرار گرفت.
جدیدترین اثر منتشر شده از الکس گارلند مینی سریال هشت قسمتی «توسعه دهندگان-devs» است. ماه مارس 2018 میلادی بود که شبکه fx پیشنهاد تولید قسمت پایلوت این سریال را تصویب کرد. چند هفته بعد fx اعلام کرد فرآیند تولید اپیزود آزمایشی سریال را لغو کرده و بودجه کامل هشت قسمت را برای تولید این مجموعه تدارک دیده است. شبکه fx از الکس گارلند، اندرو مک دونالد، آلون ریچ، ایلای بوش و اسکات رودین به عنوان تیم تولید نام برد. اکتبر2019 نخستین تیزرهای سریال devs منتشر شد. در نهایت، مارس 2020 دو قسمت نخست سریال منتشر شد؛ از قسمت سوم تا انتهای مجموعه، «توسعه دهندگان» از طریق شبکه تعاملی hulu در دسترس مخاطبان قرار گرفت.
الکس گارلند در مورد فلسفه نگارش و ساخت این سریال عنوان کرده است: «من درباره علم بیشتر از هر چیز دیگری میخوانم، و این امر دو علت داشت. نخست این که ذهنم در بند این جبرگرایی بود که میگوید هر آنچه در جهان رخ میدهد مبتنی بر علت و معلول است... . این قانون همه نوع پیامد برای ما دارد. یکی این است که اراده آزاد را از شما میگیرد؛ اما دیگری این است که اگر در علم کامپیوتر به اندازه کافی توانا باشید، میتوانید از جبرگرایی برای پیشبینی آینده و درک گذشته استفاده کنید.».
ادامه دارد...