عزم ملی چین برای رقابت با غرب

چین، هرگز برای پنهان کردن تمایل خود به هدایت جهان در حوزه هوش مصنوعی و بهره‌مندی از مزایای نظامی و ژئوپلیتیک این فناوری رو به رشد، تلاشی نکرده است. نگاهی موشکافانه‌تر به «استراتژی کلان هوش مصنوعی چین»، از سوی آمریکا، چالش‌های پیش روی واشنگتن در این راه را نشان می‌دهد و به تبیین اقدامات لازم برای باقی ماندن در آخرین دور رقابت قدرت سایبری، می‌پردازد.

چشم‌انداز چین در سال‌های اخیر، بر برنامه توسعه نسل جدید هوش مصنوعی تمرکز کرده است که یک پروژه بلندپروازانه برای رهبری هوش مصنوعی جهان در آینده‌ای نزدیک، به شمار می‌رود. رهبران چین دیگر تمایلی به کپی کردن تکنولوژی‌های غربی ندارند و هدفشان تبدیل‌شدن به اولین مرکز نوآوری هوش مصنوعی جهان است. به عقیده کارشناسان امنیتی، چین استراتژی «نوآوری محور» را در جهت توسعه نظامی و زیرساختی خود، در دستور کار قرار داده است.

اجرای این برنامه تلاش همه قوای دولتی شامل 15 سازمان مرکزی و تعداد رو به افزایشی از نهادهای دولتی را می‌طلبد. بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، این تلاش‌ها و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در این عرصه، باعث رشد صنعت هوش مصنوعی و اکوسیستم‌های این حوزه خواهد شد. برنامه یادشده، تحولی بدیع در پویایی پیشتازان تکنولوژی چین، مانند بایدو (Baidu)، علی‌بابا (Alibaba)، تنسنت (Tencent)، آی فلای تک (iFlytek) را سبب شده و به هدایت انقلاب هوش مصنوعی چین منجر می‌شود.

«همجوشی نظامی-مدنی» (military-civil fusion)، نیز، نام راهبرد دیگر چین است که به تلفیق هوش مصنوعی با علوم نظامی و استفاده از این فناوری در حوزه جنگ‌های متعارف، می‌پردازد.

بر اساس گزارش‌های منتشرشده، نهادهای مسئول این برنامه، کمیسیون توسعه همجوشی نظامی-مدنی مرکزی و دپارتمان توسعه تجهیزات و بخش علم و فناوری کمیسیون نظامی مرکزی (Central Military Commission) را شامل می‌شود. کمیته مشاوره استراتژیک نیز مسئول برنامه‌ریزی روند پیاده‌سازی طرح جدید است. از سوی دیگر، چندین بخش غیرنظامی از ارتش آزادی‌بخش خلق چین نیز در این پروژه، حضور دارند. فرمان تحول هوش مصنوعی چین، اخیراً از سوی رئیس‌جمهور، شی جینپینگ و به منظور دستیابی به مزیت رقابتی در مقابل آمریکا، مطرح شد.

متفکران ارتش چین انتظار دارند که با استفاده از هوش مصنوعی، جنگ اطلاعاتی امروزی را به جنگ‌های پیشرفته بدل کنند. بی‌شک هوش مصنوعی در این نبردهای نوین، نقش کلیدی خواهد داشت. به عقیده ژنرال یو گوژی (Liu Guozhi) رییس کمیسیون علم و فناوری دولت چین، هوش مصنوعی می‌تواند با توسعه توان نظامی و برنامه‌ریزی عملیات مبتنی بر فناوری‌های نوین، تجهیزات و مدل‌های نسل جدید جنگ‌ها را تغییر داده و در نهایت باعث شکل‌گیری یک انقلاب نظامی بزرگ شود.

وی همچنین هشدار می‌دهد که ما نباید در مواجهه با تکنولوژی ویرانگر، فرصت تغییر پارادایم‌ها را از خودمان بگیریم. در جنگ‌های آینده، اگر تخریب نکنی، تخریب خواهی شد! بنابراین ارتش چین توسعه سیستم‌های خودکار بدون سرنشین را در دستور کار قرار داده است. ازجمله این برنامه‌ها می‌توان به تلفیق داده‌های فعال با هوش مصنوعی، پردازش اطلاعات و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها؛ بازی‌های آموزشی فرماندهی جنگ، دفاع و عملیات نظامی و پشتیبانی هوشمند برای تصمیم‌گیری فرماندهان، اشاره کرد.

از سوی دیگر، اداره مشترک نیروی انسانی بخش علم و فناوری کمیسیون نظامی مرکزی خواستار اعمال نفوذ ارتش چین، در بهره‌مندی از پتانسیل عظیم هوش مصنوعی به منظور برنامه‌ریزی، حمایت از تصمیم‌ها و دستورهای عملیاتی است. در پاییز سال 2017، شی جینپینگ طی گزارشی در نوزدهمین کنگره حزب، خواستار شتاب دادن به برنامه‌های هوشمند سازی ارتش این کشور، شد.

وی با تمرکز بالا بر نوآوری‌های نظامی، ارتش و صنایع دفاع چین را به سرمایه‌گذاری و توسعه تحقیقات بر طیف وسیعی از فناوری‌های نوین ملزم کرده‌اند. این در حالی است که دانشگاه‌های دفاعی چین، اخیراً کشف و تجربه مفاهیم نهفته جدید از طریق بازی‌های جنگی را کلید زده‌اند.

همان‌طور که هوش مصنوعی و علوم روباتیک در جنگ‌های آینده فراگیر خواهد شد؛ متفکران دفاعی چین در رویکرد عملیاتی موردنیاز برای پیشی گرفتن از دیگر قدرت‌های رقیب نیز، مزیتی چشمگیر یافته‌اند. به عقیده بسیاری از کارشناسان، با پیشرفت روزافزون فناوری‌های نظامی نوین، شناخت بشر دیگر قادر به هماهنگی خود با سرعت تصمیم‌گیری و میزان سرعت پیکارها نخواهد بود.

این امر، می‌تواند سبب حذف انسان از دایره برنامه‌ریزی جزییات شود و حوزه دخالت فرماندهان به سمت صدور فرمان‌های کلی و کنترل روند جنگ، محدود شود. قطعاً محدودیت‌های جاری در توانمندی‌های سیستم‌های هوش مصنوعی مانع از درجات بالای خودمختاری و کنترل و هدایت دستگاه‌های خودکار برای زمان حال می‌شوند، اما پیشرفت‌های فناورانه می‌تواند در آینده‌ای نزدیک، سبب اختیار و فعالیت خودکار این تکنولوژی در برخی زمینه‌ها شود. این امر پیش‌ازاین در بخش دفاع موشکی و هوایی آزموده شده و به زودی می‌توان از آن برای عملیات سایبری نیز استفاده کرد.

نکته جالب اینجا است که به‌زعم بسیاری از کارشناسان غربی، رژیم‌های اقتدارگرای چین به واسطه‌ی ماهیت انحصارطلب خود، تمایل بسیاری به جایگزین کردن تصمیمات انسانی و تعامل انسان و ماشین، با رویکرد کاملاً خودمختار دارد.

این در حالی است که طبق پیش‌بینی یو، هوش ترکیبی انسان و ماشین بالاترین درجه هوش آینده خواهد بود. از همین روی دولت چین به خاطر تمرکز بر تصمیم سازی و کنترل امور، تمایلی به حذف نفرات انسانی از جنبه‌های کلیدی تصمیم سازی ندارد.

در این مقطع تاریخی، مسیر آینده رقابت استراتژیک چین و آمریکا در هوش مصنوعی، همچنان نامعلوم باقی می‌ماند. گرچه واضح است که ارتش ایالات‌متحده آمریکا باید بتواند فوریت‌های ارتش چین را به عنوان یک رقیب حقیقی بشناسد و متعاقباً به درک دقیقی از رقابت تکنولوژیک خود با چین دست یابد؛ اما نمی‌توان با قطعیت کامل، پیروز این مبارزه و رقابت جدید را پیش‌بینی کرد.
با توجه به تلاش چین در جهت عبور مقتدرانه از پیشرفت‌های فناورانه آمریکا، درک پیشرفت‌ها و رویکردهای تکامل‌یافته از سوی نیروهای نظامی چین، بسیار حیاتی است.

استراتژی رقابتی واشنگتن و ابتکارات نوآورانه دفاعی این کشور، باید با درکی منحصربه‌فرد از توان نظامی ارتش چین در مورد هوش مصنوعی، تدوین و اجرا شود. ارتش آمریکا همچنین باید به کشف مزایا و مخاطرات توسعه قابلیت‌های نظامی فناوری یادشده، ادامه دهد. مادامی که ارتش دو کشور در حال جست‌وجوی توسعه مفاهیم مناسب عملیات برای انقلاب هوش مصنوعی هستند، باید بر مزایای پایدار قدرت تصمیم سازی انسانی تمرکز کنند. این موضوع حیاتی است و در عصر سیستم‌های خودکار و اتوماسیون با چالش‌هایی حتی پیچیده‌تر از گذشته نیز، مواجه خواهد شد. مسیر آینده نوآوری‌های نظامی و دفاعی ایالات‌متحده به همکاری نزدیک‌تر با بخش خصوصی و پیگیری استراتژی‌های بلندمدت به منظور افزایش رقابت‌پذیری در هوش مصنوعی بستگی خواهد داشت. درک درست از شرایط حاضر و پیش‌بینی واقع‌گرایانه آینده، می‌تواند موفقیت نسبی در استفاده از فناوری مخرب به منظور افزایش قدرت ملی و قابلیت‌های نظامی را سبب شود.