به گزارش کارگروه فناوری اطلاعات سایبربان، طی چند روز گذشته جریانی در فضای مجازی به دنبال اعتراض برخی از کاربران یکی از شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد که ادعای نقض حریم شخصی این افراد توسط یک شبکه اجتماعی داخلی را مطرح می‌کرد. ادعایی که واکنش معاونت اجتماعی پلیس فتا ناجا را هم امروز برانگیخت و در بیانیه ای از پیگیری موضوع خبر داد.
اما آنچه که رخ داد چه بود؟ پیام رسان روبیکا که چندسالی است مهمان گوشی‌های بسیاری از ایرانی‌ها شده مدتی است با راه اندازی بستری مشابه اینستاگرام پا به عرصه اشتراک فیلم و عکس گذاشته است. بستری که با شباهت‌های زیادش با اینستاگرام به دنبال رقابت با این پلتفرم خارجی است و برخی از کاربران ایرانی که از محدودیت‌های محتوایی اینستاگرام و مداخله‌های مکرر محتوایی آن شاکی بودند به آن سمت حرکت کردند.
اما در چند روز گذشته اتفاقی به نسبت عجیب هجمه‌ای به ظاهر سازمان یافته را به سمت این پلتفرم داخلی ایجاد کرد که واکنش‌هایی را به دنبال داشت. برخی از کاربران شبکه اجتماعی اینستاگرام از وجود حساب کاربری با نام مشابه و محتواهای خودشان در این پلتفرم داخلی خبر دادند. اتفاقی که پیش از این توسط برخی از سایت‌های مشابه اینستاگرام می‌افتاد که با کپی کردن یک حساب کاربری، در موتورهای جستجو کسب بازدید می‌کردند.
البته این اقدام روبیکا را به توضیحاتی وادار کرد: «در تمامی شبکه‌های اجتماعی، بی‌شمار پیج و کانال، مشابه با عنوان یا شناسه افراد، توسط کاربران ایجاد می‌شود که این امر در پلتفرم روبیکا با بیش از ۴۷ میلیون کاربر یکتای رجیستر شده، وجود ۷.۶ میلیون کانال در پیام‌رسان روبیکس و ثبت بیش از ۹ میلیون صفحه در شبکه اجتماعی روبینو توسط کاربران اجتناب‌ناپذیر است.» توضیحاتی که شاید خود روبیکا را هم به راحتی قانع نکرد چنانکه در انتهای بیانیه از کاربران کمک خواست تا جهت بهبود فرآیند ثبت کانال، پیشنهاد بدهند!
اما آنچه امروز بیش از حواشی پیشین موجب داغ شدن فضا شد، اظهار نظر خارج از عرف و احتمالاً خارج از قاعده و قانون سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر بود.
در پی وقوع این اتفاق، علی سعد معاون تنظیم‌گیری اجتماعی سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا) در توئیتی از ابطال مجوز سوپراپلیکیشن روبیکا خبر داده است.
وی این‌طور نوشته که «از بهمن ۹۹ که پیگیری پرونده تضییع حقوق کاربران در روبیکا را شروع کردیم با طیف وسیعی از تخلفات روبرو شده‌ایم. تخلفات ترافیکی و درآمدهای غیرقانونی، فعالیت بدون مجوز، نقض قوانین رقابت و گزارش‌های اخیر مبنی بر استفاده غیرمجاز از اطلاعات شخصی کاربران، ضرورت اصلاح را بیش از پیش روشن می‌کند. ساترا با ابطال مجوز سرویس صوت و تصویر سوپراپلیکیشن روبیکا و منع پخش تبلیغات بازرگانی آن در رسانه ملی، اقدامات اولیه را به انجام رساند.»
خارج از عرف بودن این اظهارات از آنجاست که در موارد متعدد نسبت به بسیاری از اتفاقات مشابه که تضییع حقوق کاربران یک پلتفرم را در پی داشته است، شاهد سکوت‌های مکرر این سازمان بوده‌ایم. کما اینکه این سازمان در فروردین ماه امسال در جریان مربوط به افزایش نامتعارف هزینه اشتراک پلتفرم‌های «فیلیمو» و «نماوا» که رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر محسوب می‌شوند و اعتراض بسیاری از کاربران را در پی داشت به هیچ عنوان حاضر به ورود نشد و نهاد تنظیم گر در این رابطه را رگولاتوری ارتباطات (سازمان تنظیم مقررات ارتباطات) دانست.
اما این اظهارات، ظاهراً خارج از قانون و قواعد موجود هم هست؛ مجتبی توانگر، نماینده مجلس شورای اسلامی، در رشته توییتی در همین باره نوشته است: «به روبیکا انتقادات جدی وارد است مخصوصاً در اقدامات اخیر آن. اما در مورد اقدام غیرقانونی ساترا، روبیکا هیچ‌گونه مجوزی از ساترا نداشته است که ساترا بخواهد آن‌را باطل کند. روبیکا یک سوپر اپلیکیشن با محوریت شبکه اجتماعی و پیام‌رسان است نه IPTV؛ طی سالیان گذشته ساترا همواره سعی کرده است که علاوه بر IPTVها و VODها، پیام‌رسان‌ها را هم متقاعد به اخذ مجوز از ساترا کند که هیچ‌کدام از پیام‌رسان‌ها از جمله روبیکا قبول نکردند. روبیکا فقط برای ۶ ماه به صورت موقت در سال ۹۷ مجوز از ساترا برای قسمت VOD خود داشت که همان موقع منقضی شد و هیچگاه تمدید نشده است.
علاوه بر آن صدا و سیما طی سال گذشته مذاکرات مفصلی با اپراتورها برای سهام‌داری در روبیکا داشته است که به نتیجه نرسید. ماهی گرفتن از آب گل آلود اصلاً زیبنده سازمان حاکمیتی نیست!».
یک بام و دو هوای ساترا؛ از فیلیمو تا روبیکا!
نگاهی به شرح وظایف سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی یا همان ساترا نشان می‌دهد که وظیفه این سازمان ساماندهی حوزه صوت و تصویر فراگیر در راستای حمایت از خدمات دهندگان و تأمین حقوق کاربران است.
این سازمان در شهریور سال ۹۴ به دستور رئیس سازمان صدا و سیما و بر اساس ابلاغیه رئیس شورای عالی فضای مجازی تشکیل شده و علاوه بر ساماندهی حوزه صوت و تصویر فراگیر، تسریع، تسهیل و شفاف‌سازی روند و فرآیند اعطای مجوز به ارائه‌کنندگان خدمات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی و افزایش کسب و کار و زمینه‌سازی تسهیل‌گری برای فعالان این حوزه و نیز رسیدگی به شکایات و تخلفات گزارش‌شده از سوی مردم به این نهاد واگذار شده است. اما آنچه که در عمل با آن مواجه هستیم به گونه‌ای دیگر است.
رویکرد ساترا در قبال رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر با وجود آنکه در شرح وظایف تأسیس این سازمان دیده می‌شود همچنان برای بسیاری از فعالان این عرصه گنگ است و به اصطلاح تکلیفشان را با آن نمی‌دانند. چنانکه به گفته امامیان، ریاست این سازمان در مصاحبه با روزنامه شرق، این سازمان تنظیم‌گر کل فضای مجازی نیست، ولی در مواردی مثل موضوع اخیر روبیکا کاسه داغ‌تر از آش شده و فرمان ابطال مجوزهای ناموجود را می‌دهد!
با این وجود به نظر می‌رسد که ورود ساترا به حواشی به وجود آمده در خصوص اپلیکیشن روبیکا، اهداف دیگری به جز احقاق حقوق کاربران را دنبال می‌کند و در نبود یک نهاد عالی تنظیم گر در این حوزه و عدم شفافیت در شرح وظایف دستگاه‌های متولی، هر یک از نهادهای حاکمیتی می‌توانند از آب گل آلود ماهی گرفته و موضوعات پیش آمده را دستاویزی برای رسیدن به اهدافشان قرار دهند.
