کودکان؛ سربازان سایبری آینده

به گزارش واحد فناوری اطلاعات سایبربان؛ کشورها و مؤسسات زیادی در سال‌های اخیر شروع به آموزش برنامه‌نویسی به کودکان کرده‌اند. کشورهایی مانند آمریکا و انگلیس با بیان این موضوع که تعداد کارشناسان امنیت سایبر و متخصصان فضای مجازی آن‌ها کم است؛ شروع به آموزش برنامه‌نویسی و زمینه‌های مختلف فناوری اطلاعات به کودکان و نوجوانان در طرح‌های مختلف کرده‌اند. مقامات این کشورها هدف از انجام این کار را پرورش افرادی متخصص و جبران نیروی کاری خود اعلام کرده‌اند.
آموزش برنامه‌نویسی به کودکان با استفاده از اسباب‌بازی‌ها، پویانمایی‌ها، بازی‌های ویدئویی، رویدادهای دوره‌ای برنامه‌نویسی و چندین روش دیگر صورت می‌گیرد.
در ادامه به تعدادی از این روش‌ها و نحوه‌ی اجرای آن توسط شرکت‌های فناوری اطلاعات اشاره ‌شده است.

آموزش در مدارس
کشور استرالیا تصمیم دارد برای تقویت و آموزش نیروهای سایبری، از سال تحصیلی آینده شروع به آموزش برنامه‌نویسی به کودکان 7 سال به بالا بکند. مقامات این کشور تصمیم دارند درس‌های تاریخ و جغرافی را از لیست آموزش‌های مدارس حذف کرده و به کودکان برنامه‌نویسی آموزش بدهند.
شرکت اوراکل می‌خواهد تا سال 2017  با احداث دبیرستانی در کنار مرکز اصلی خود در دره‌ی سیلیکون، امکان تحصیل به‌صورت رایگان را برای علاقه‌مندان فراهم می‌کند. هدف از تأسیس این مدرسه، تربیت نیروهای متخصص در زمینه‌های فناوری اطلاعات است.

برگزاری رویدادهای آموزشی مختلف

تعدادی از شرکت‌های بزرگ فناوری، با برگزاری دوره‌های مختلف سالانه برای کودکان، به آن‌ها در زمینه‌های مختلف برنامه‌نویسی یاد می‌دهند.
از معروف‌ترین این رویدادها که توسط شرکت گوگل برگزار می‌شود می‌توان به گوگل کد این (Google Code-in) و رویداد تابستانی کد گوگل (Google Summer of Code) اشاره کرد.
رویداد گوگل کد این، توسط 14 سازمان متن‌باز حمایت شده و برای نوجوان‌های 13 تا 17 سال، در 7 زمینه‌ی مختلف برگزار می‌شود. این رویداد در 7 هفته برگزار شده و در آن به نوجوان‌ها امکان برنامه‌نویسی و مدیریت پروژه‌های واقعی داده می‌شود. یکی از اهداف اصلی این رویداد، آموزش به دخترها و علاقه‌مند کردن آن‌ها به علوم رایانه و برنامه‌نویسی است.
در رویداد تابستانی کد گوگل، تمرین‌هایی به کودکان داده می‌شود تا در طول تابستان به انجام آن‌ها بپردازند. در پایان تابستان به نفر اول این تمرین‌ها جوایز نقدی داده خواهد شد.

استفاده از بازی‌های ویدئویی
در حال حاضر بازی‌های ویدئویی بسیاری هستند که برنامه‌نویسی، هک یا علوم رایانه از مکانیزم اصلی آن‌ها به شمار می‌رود. این بازی‌ها، سعی دارند با آموزش یا نمایش نتیجه‌ی کارهایی که با استفاده از علوم رایانه می‌توان انجام داد، کودکان و نوجوانان را به آن علاقه‌مند کنند. نام و توضیح مختصری از تعدادی بازی‌هایی که به این منظور ساخته‌شده‌اند در ادامه آمده است.

بازی Watch dogs

شرکت یوبی‌سافت، بازی سگ‌های نگهبان (Watch dogs) را در سال 2014 منتشر کرد. مکانیزم اصلی این بازی بر پایه هک کردن شکل گرفته بود. شرکت سازنده‌ی این بازی، برای واقعی‌تر کردن هک و حوادث درون بازی،در زمان ساخت آن، با شرکت کسپرسکی (kaspersky)، همکاری می‌کرد.
در محیط بازی تمام سامانه‌های شهری توسط سیستم سی. تی. اُ. اس (ctOS) به‌صورت یکپارچه با یکدیگر در ارتباط هستند. به کمک برنامه‌ی هک، شخصیت اصلی بازی می‌تواند از دوربین‌های کنترل ترافیک تا سیستم حمل‌ونقل شهری را تحت کنترل بگیرد. بازیکن در این بازی وظیفه دارد تا با هک کردن سامانه‌های مختلف شهری و بر هم زدن نظم عمومی داستان را پیش ببرد. به نظر می‌رسد، یکی از اهداف تولید این بازی، علاقه‌مند کردن بازیکن‌ها به هک و تلاش برای یادگیری آن است.
نسخه‌ی دوم این بازی در تاریخ نامعلومی در سال 2016 منتشر خواهد شد.

بازی minecraft

بازیکن در زمان شروع بازی ماینکرافت، بدون هیچ توضیحی در محیط آن رها می‌شود. بازیکن وظیفه دارد در این بازی به اکتشاف پرداخته و با استفاده از منابعی که پیدا می‌کند پناهگاه و ابزاری برای مقابله با خطرها برای خود ایجاد کند. در صورت مردن در این بازی، بدون توجه به میزان زمان صرف شده تمام پیشرفت بازیکن از بین رفته و باید بازی را از اول شروع کند.
شرکت مایکروسافت در قالب طرحی به نام «hour of code»، با استفاده از ماینکرافت اصول اولیه برنامه‌نویسی را به کودکان آموزش می‌دهد. این آموزش یک ساعت به طول خواهد انجامید و در طی آن 14 معمای مختلف به کاربر نشان داده می‌شود. حداقل سن مجاز شرکت‌کنندگان 4 سال بوده و تمرکز این برنامه بر روی مردم و دانش آموزان آمریکایی است؛ اما می‌توان از سراسر دنیا نیز در این برنامه شرکت کرد. در تعدادی از مدارس ؛با استفاده از ماینکرافت و طرح hour of code، برنامه‌نویسی آموزش داده می‌شود.
شرکت اپل امکان برگزاری دورهای حضوری این برنامه را در فروشگاه‌های بین‌المللی خود فراهم کرده است.

همچنین مدتی قبل اعلام شد دولت انگلیس با اجرای برنامه‌ای به نام کریپینکس (Crypinx) می‌خواهد از طریق ماینکرافت، نیروهای امنیت سایبر خود را آموزش داده و استخدام کند. این برنامه توسط خدمات ابری «Skyscape Cloud» پشتیبانی شده و بر اساس بازی‌های بین‌المللی توسعه داده شده است. استفاده‌کنندگان از این خدمات گروه سنی 12 تا 25 سال هستند. یکی از این بازی‌ها ماینکرافت است. بازیکن باید در محیط بازی جستجو کرده و معماهای سایبری کارگذاری شده را پیدا کند. این معماهای سایبری باید در زمان تعیین شده حل شوند.
یکی دیگر از بازی‌هایی که در برنامه‌ی کریپینکس از آن استفاده شده است.  بازی‌آسمان‌خراش مجازی (Virtual Skyscraper) نام دارد.
نحوه انجام بازی و حل آزمون‌ها و معماها توسط بازیکن در هر نوبت توسط کارمندان  امتیازدهی و ذخیره می‌شود.
سازمان‌هایی مانند سازمان جرایم ملی انگلیس، بانک مرکزی این کشور، «GCHQ» و شرکت سانس (SANS) از این برنامه پشتیبانی می‌کند.

Uplink

بازی آپلینک (Uplink)، یک بازی با گرافیکی بسیار ساده است. این بازی را می‌توان اولین بازی‌ نامید که به‌صورت کاملاً جدی به موضوع هک می‌پردازد. بازیکن در آپلینک، به عنوان یک هکر باید با نفوذ به سامانه‌های بانک‌ها، شرکت‌ها و دولت‌های مختلف، منابع مالی و اطلاعاتی آن‌ها را در سراسر دنیا سرقت کنند.
این بازی بسیار واقعی طراحی شده و بازیکن باید مراقب باشد تا موقعیت و اطلاعات شخصی‌اش در بازی فاش نشود. کاربر در زمان انجام این بازی ،اصول اولیه‌ی هک و مواردی که یک هکر باید رعایت کند تا شناسایی نشود را تقریباً به‌طور کامل فرا می‌گیرد.

مجموعه‌ی جنگ ستارگان

یک وب‌گاه خصوصی با نام «Code.org» سعی دارد به کودکان برنامه‌نویسی یاد بدهد. از اهداف اصلی این وبگاه آموزش برنامه‌نویسی به دخترها است. یکی از جدیدترین طرح‌های آموزشی این وبگاه، استفاده از مجموعه‌ی معروف جنگ ستارگان، در قالب یک بازی ویدئویی است.
در این بازی کاربر در نقش «BB-8» و ری (rey) باید در محیط ساخت‌وساز کند. هدف این بازی آموزش جاوا اسکریپت با استفاده از کشیدن و رها کردن قطعه کدهای برنامه‌نویسی و مشاهده‌ی آنی نتایج آن است.

پویانمایی InsideOut

تعدادی از شرکت‌ها برای آموزش برنامه‌نویسی از پویانمایی‌های معروف استفاده می‌کنند؛ به‌عنوان مثال، یکی از برنامه‌های شرکت گوگل در طرح گوگل کد این، استفاده از پویانمایی «InsideOut» است. هدف گوگل برای این بازی، آموزش برنامه‌نویسی به دختران اعلام شده است.
در این بازی، کاربر باید با مرتب کردن قطعه کدهای برنامه‌نویسی، به‌گونه‌ای عمل کند که شخصیت اصلی داستان بتواند در بازی هاکی پیروز شود.

فیس‌بوک
شرکت فیس‌بوک وبگاهی با نام « TechPrep»  را برای آموزش برنامه‌نویسی به مردم راه‌اندازی کرده است. افراد مختلف از بسیاری کشورها می‌توانند با ثبت‌نام در این وب‌گاه در هر سطح و سنی که باشند، شروع به یادگیری برنامه‌نویسی بکنند.
افراد ثبت‌نام کننده، توسط معلمان این سایت در سطوح مختلف آموزش می‌بینند. همچنین شرکت فیس‌بوک اعلام کرد از این وبگاه برای استعدادیابی استفاده کرده و کاربرها را در شرکت خود استخدام می‌کنند. همچنین ممکن است آن‌ها را به دیگر شرکت‌های همکار خود معرفی کنند.

اسباب‌بازی

یکی دیگر از راه‌های آموزش برنامه‌نویسی، استفاده از اسباب‌بازی‌هایی است که به اینترنت اشیا مجهز شده‌اند. اسباب‌بازی‌هایی مانند دش (dash) و هاکابال (Hackaball) از این دست اسباب‌بازی‌ها هستند. دش رباتی است که از 4 گوی تشکیل شده و هاکابال یک توپ قابل‌برنامه‌ریزی است.
کودکان با استفاده از برنامه‌های رایگانی که به همراه این اسباب‌بازی منتشر شده است می‌توانند برای آن‌ها برنامه‌نویسی کرده و رفتار آن‌ها را تعیین کنند.

آموزش برنامه‌نویسی به کودکان در ایران

در کشور ایران، وبگاه‌های خصوصی، به‌صورت متفرقه به آموزش برنامه‌نویسی برای دانشجویان پرداخته‌اند. متاسفانه آموزش برنامه نویسی به کودکان در ایران جدی گرفته نشده و آموزش زیادی به کودکان در این زمینه داده نمی شود.
از تازه‌ترین دوره‌های آموزش برنامه‌نویسی در ایران، آموزش اسکرچ در تابستان 94  بود. این آموزش در یک بازه‌ی زمانی 5 ساعته صورت گرفت.

با توجه به موارد ذکر شده در بالا، بسیاری از کشورها سعی دارند تا با آموزش برنامه‌نویسی و علاقه‌مند کردن کودکان به علوم رایانه، افرادی برنامه‌نویس و متخصص در فضای سایبر تربیت کنند.