نامه دانشجویان به وزیر ارتباطات درباره حاکمیت سایبری
به گزارش کارگروه بین الملل ، بسیج دانشجویی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران و دانشگاه شریف، دانشگاه امیرکبیر و دانشگاه خواجه نصیر، در نامه‌ای به آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نکاتی را درباره شرایط «حاکمیت سایبری» ایران مطرح کردند.
در بخشی از این نامه آمده است:
واقعیت آشکار امروزه این است که یکی از منابع قدرت حکومت‌ها در «جریان اطلاعات » تعریف می‌شود. درنتیجه کشوری که بر شاهراه اطلاعات کنترل دارد، دست برتر را در کسب قدرت و نفوذ خواهد داشت. تمرکز نهادهای ساختاری شبکه مجازی در خاک آمریکا، این کشور را در موقعیت «مرجعیت اطلاعاتی» قرار داده و به تمرکز داده‌های جهانی در خاک این کشور منجر گردیده است. این مرجعیت، خواه‌وناخواه، تحکیم سلطه فرهنگی و سیاسی ایالات‌متحده را در پی داشته است که تهدیدی جدی علیه استقلال و حاکمیت ملی دیگر کشورها به شمار می‌رود.
شکست‌خوردن گفتمان سازش در دولت‌های یازدهم و دوازهم بیشتر از پیش نشان داد که مسیر پیشرفت کشور ما از غرب نمی‌گذرد، بلکه الگوی پیشرفتی نیاز است که در سایه استقلال کامل کشورمان، اهداف ما را محقق سازد.
استقلالی که یکی از مهمترین عناصر آن در زمانه فعلی، «استقلال سایبری» می‌باشد. البته اینجا منظور از استقلال سایبری این است که مدیریت حاکمیتی بر فضای سایبری کشور اعمال شود؛ نه آن طور که برخی نادانان سعی در القای این موضوع به‌عنوان انزوای سایبری ما و محدود کردن فضای مجازی دارند.
اگر حاکمان و مدیران حال حاضر فضای مجازی، همان‌هایی که ما امروز به آن‌ها وابسته هستیم، تصمیم بگیرند که خدمات خود را دیگر به ما ارائه ندهند، کارخانجات، تولیدی‌ها، فروشگاه‌های آنلاین، تاکسی‌های اینترنتی و ... دچار مشکل می‌شوند. ایران چاره‌ای ندارد جز اینکه برای حفظ استقلال و حاکمیت ملی خود، با فوریت و جدیت، در راستای محقق ساختن «حاکمیت سایبری» خود اقدام کند. حاکمیتی که بستر اصلی آن، «شبکه ملی اطلاعات» است.
ما دانشجویان نیز تصمیم گرفتیم در این زمینه دغدغه‌های خود را در محورهای مختلفی که به نظرمان پراهمیت بود با شما مطرح کنیم. به‌عنوان یکی از وزرای تعامل‌پذیر جمهوری اسلامی ایران، امیدواریم که پاسخگوی سؤالات ما باشید.
- امنیت و حریم خصوصی کاربران
به دلیل نبود نمونه بومی باکیفیت و کارآمد پیامرسانها و شبکه‌های اجتماعی، عموم مردم از بسترهای ارتباطی خارجی استفاده می‌کنند که باعث انتقال اطلاعات کاربران ایرانی به خارج از مرزها شده است. متأسفانه تا امروز مدیریت این بسترها در دست دشمنان ما بوده و آن‌ها نیز به سلیقه‌ی خود محتوا را کنترل می‌کنند. امروزه داده‌ها نفت جدید هستند و ما هنوز ارزش حقیقی این نفت را درک نکرده‌ایم. میدانیم که با پردازش کلان داده‌ها و اطلاعات مردم، می‌توان به تحلیل‌های جامعه‌شناختی دقیقی دست‌یافت. سرویس‌های جاسوسی، شرکت‌های تجاری و خبرگزاری‌های خارجی به همین وسیله و به‌سادگی می‌توانند به هدایت افکار مردم در جهت منافع خودشان بپردازند.
بنابراین نه‌تنها باید از نشر و سوءاستفاده اطلاعات مردم ایران به‌وسیله‌ی پلتفرم‌های بیگانه در خارج از کشور جلوگیری کرد، بلکه باید پایگاه‌های داده سازمان‌های داخلی ما نیز ایمن باشند تا دیگر شاهد اتفاقاتی نظیر لو رفتن اطلاعات اولیه مردم از طریق سامانه غربال‌گری ویروس کرونا نباشیم. در این زمینه، راه‌اندازی و حمایت از سرویس‌های پایه شبکه ملی اطلاعات می‌تواند در حفظ حریم خصوصی کاربران راه‌گشا باشد.
آقای وزیر، در دنیای اعداد و ارقام و نمودارهای رنگی شما، هوا خوب است و شما نیز به وظایف خود در خصوص خدمات پایه عمل کرده‌اید، اما اینجا شرایط متفاوت است! چیزی که ما متوجه نمی‌شویم این است که مگر راه‌اندازی خدمات پایه، موضوع دیروز و امروز بوده؟ الآن دو دهه است که ما به فکر داشتن موتور جست‌وجو هستیم. خیلی ممنون که قبول دارید ما در موتور جست‌وجو ضعف داریم؛ اما طی این چهار سال وزارتتان کجا بودید؟ چرا ما تازه شهریور 1400 باید یک نمونه قابل‌اتکای داخلی داشته باشیم؟ چرا آن مفادی از مصوبه‌ی «سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» که به وزارتخانه مربوط بوده، روی زمین است؟ آقای وزیر، چرا الآن که استفاده‌ی مردم از پلتفرم‌های خارجی موتورهای جستجوگر، پیامرسانها، رایانامه‌ها و ... تثبیت‌شده، به فکر این کارافتاده‌اید؟ آن‌زمانی که استارتاپ‌های تازه‌کار ما در همین زمینه‌ها شروع به کار کرده‌بوند و نیاز به حمایت شما داشتند اما شکست خوردند و تعطیل شدند، کجا بودید؟
- مقابله با محتواهای مجرمانه
دسترسی کودکان و نوجوانان به محتواهای ناسالم موجود در اینترنت دغدغه‌ی همیشگی کشور ما بوده که تاکنون پاسخ قطعی خود را پیدا نکرده است. با افزایش مخاطبین آموزش مجازی، این دغدغه تشدید نیز شده است. امروزه معضل اصلی ما در این خصوص، معضل وی پی آن‌ها می‌باشد. گسترش دسترسی سریع و ساده به فیلترشکن رایگان بعد از فیلترینگ تلگرام، عملاً بسیاری از دستورات کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه را بی‌معنا کرده است.
برای مقابله با فیلترشکن‌ها دیدگاه‌ها متفاوت است. شورای عالی فضای مجازی مصوبه‌ای را در این راستا تنظیم کرده بود. گر چه ما بستن سراسری فیلترشکن‌ها را راه‌حل اصلی این مشکل نمی‌دانیم و به این موضوع واقفیم که طی دوره‌ی وزارت شما مقابله با فیلترشکن‌ها رشد چشم‌گیری داشته، اما همچنان مشکل پابرجاست. اگر شما مصوبه شورا را در این موردقبول نداشتید، چرا راه‌حل جدیدی در این زمینه ارائه نمی‌دهید؛ و یا اینکه چرا پیشنهادهای موجود نظیر وی پی ان قانونی دنبال نمی‌شوند؟
فیلترینگ موضوعی است که در تمام کشورهای جهان به اشکال مختلف پذیرفته‌شده است و مردم ما نیز وقتی پای سلامت فرزندانشان در میان باشد، خودشان مطالبه گر پالایش محتواهای ناسالم در اینترنت خواهند بود. حال‌آنکه خیلی از سیاست‌های موجود درزمینهٔ فیلترینگ بیشتر از اینکه در راستای دغدغه‌ی ما نسبت به فرهنگ دینی و ملی‌مان باشد، در راستای سیاسی بازی‌های جناح‌های مختلف در عرصه کشور است. آقای وزیر، چرا در مقوله‌هایی نظیر اینترنت طبقه‌بندی‌شده و اینترنت کودکان،که این‌همه سال است مطرح‌شده، پیشرفتی دیده نمی‌شود؟آقای وزیر، باوجود معضل جهانی «استثمار آنلاین کودکان» آیا قبول کرده‌اید که فرزندان این مرزوبوم را در این فضای «بی‌بندوبار و رها» به حال خود بگذارید؟
این‌ها به کنار، آقای وزیر، چرا نتیجه‌ی پروژه‌ی فیلترینگ هوشمند را بعد از گذشت این‌همه سال مشاهده نمی‌کنیم؟ چرا هیچ گزارشی از نتیجه‌ی کار منتشر نمی‌شود؟ تحقیقات آن 11 دانشگاهی که روی این پروژه کار می‌کردند، به کجا رسید؟ حداقلش این است که صادقانه اعلام کنید وزارتخانه،باوجود هشدارهای کارشناسان مبنی بر عملی نبودن این پروژه از همان ابتدا، 200 میلیارد از بودجه‌ی این مملکت را سر مانور تبلیغاتی دولت به باد داد و اینکه اکنون به دنبال راهکارهای جدیدی هستید. آقای وزیر، آیا اصلاً به دنبال راه‌حل‌های جدیدی هستید؟
- حاکمیت‌پذیری شرکت‌های خارجی
سیاست شرکت‌های فناوری اطلاعات آمریکایی در مقابل ایران، سیاست یک بام و دوهوایی بوده است. آن‌ها بعضی سرویس‌های خود را برای ما باز گذاشته و از آن درآمد کسب کرده و هر سرویسی را که خواسته‌اند نیز به بهانه‌ی تحریم مسدود کرده‌اند. رویکرد ما در مقابله با این شرکت‌ها نباید به این اندازه منفعلانه و ذلت‌بار باشد. سال گذشته بود که دولت فرانسه طرحی را برای مالیات‌گرفتن از چهار شرکت موسوم به گافا (گوگل، آمازون، فیسبوک و اپل) تصویب کرد که باعث شد آمریکا و فرانسه وارد تنشی جدی در این خصوص شوند.
در کشور ما اما برای این شرکت‌ها نه‌تنها مالیات و جریمه در کار نیست، بلکه سرویس‌های خود را نیز به‌دلخواه برای کاربران ایرانی مختل می‌کنند. سال 96 بود که شرکت گوگل سرویس نقشه خود را برای کاربرانی با ip ایرانی محدود کرد. درنتیجه، شرکت‌های دانش‌بنیان کشور که از Google Maps استفاده می‌کردند، به مشکلات جدی برخوردند.
این‌گونه نمی‌شود که اپلیکیشن‌های ایرانی را در اپ‌استورها برای کاربران ایرانی محدود کنند و ما هم هیچ کاری انجام ندهیم. آقای وزیر، پیگیری حقوقی حذف برنامک‌های ایرانی در اپ‌استورهای خارجی به کجا رسید؟
شرکت‌های خارجی برای سرویس‌دهی در کشور ما باید ملزم به تبعیت از قوانین کشور ما باشند. همان‌گونه که مرزهای جغرافیایی برای هر کشور مشخص است، باید مرزهای مجازی نیز معین و مرزبانی شوند. شما گفتید که در این خصوص پیش‌نویسی تهیه کرده‌اید و به مرکز ملی فضای مجازی ارائه داده‌اید. مشخص نیست که چرا روند بررسی طرح‌ها و لوایحی که شما می‌گویید ارائه داده‌اید، تا این اندازه کند است. درخواست ما این است که این موارد را با جمع‌های دانشجویی نیز مطرح کنید، تا با ایجاد مطالبه‌ی تخصصی، روند رسیدگی سریع‌تر شود.
- امنیت سایبری زیرساختهای حیاتی
دشمن در آرایش جنگی است و از هر طریقی که می‌تواند برای ضربه زدن به کشور استفاده می‌کند. آیا زیرساختهای حیاتی کشور را در برابر حملات سایبری مقاوم کرده‌ایم؟ علاوه بر اینکه دشمنان ما برای حملات سایبری به کشور ما سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی می‌کنند، شنیده‌ها حاکی از این است که کشور ما به‌طور ناخواسته واسط حمله‌های سایبری به سایر کشورها نیز قرارگرفته است.
همان‌طور که سایر کشورها به فکر بومی‌سازی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری زیرساختهای حیاتی خود افتاده‌اند، شایسته است که ما نیز، حتی به‌صورت محدود، به فکر آن بوده تا آمادگی مقابله با حملات احتمالی را داشته باشیم. برای مثال میدانیم که کشور روسیه برای پاسخ‌گویی به نیازهای ارتش خود و دیگر نیروهای نظامی و سازمان‌های اطلاعاتی این کشور سیستم‌عاملی را بر پایه‌ی Debian توسعه داده که دیگر نگران نفوذپذیری محصولات نصب‌شده‌ی مایکروسافت بر روی کامپیوترهای نظامی خود نباشند. «بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در قبال حقوق بین‌الملل فضای سایبری» امیدبخش است. امید می‌رود که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در همکاری با ستاد، زیرساختهای لازم در این خصوص را فراهم کند.
- فناوریهای فردا
تحول دیجیتال روندی جهانی است که راهِ گریزی از آن وجود ندارد و کشورهایی که در این مواجهه، برنامه دقیق‌تری برای به کاربردن فناوریهای آفریننده چنین تحولی داشته باشند، بی‌شک دست برتر را خواهند داشت. فناوری‌هایی چون اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، زنجیره بلوکی و ... .
میدانیم ایران در حال طراحی نقشه راه و برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از این فناوری‌هاست اما این استفاده بهینه زمانی محقق می‌شود که زیرساخت مناسب فراهم باشد. مگر می‌شود بخش-های مختلفی از خانه‌مان را -که در آینده‌ای نه‌چندان دور بخشی از شبکه‌های اینترنت اشیا خواهند بود- به اینترنت وصل کنیم اما کنترل آن در دست خودمان نباشد؟ آیا می‌توان صحبت از بزرگ و گسترده شدن اقتصاد دیجیتال کرد اما فناوری‌هایی مانند زنجیره بلوکی که تأثیر غیرقابل‌انکاری در جلوگیری از بروز فساد در اقتصاد دیجیتال و ایجاد شفافیت دارد را نادیده گرفت؟ و مگر غیرازاین است که بستر تحقق تمام این‌ها شبکه ملی اطلاعات است؟
آقای وزیر، ما ضمن مطالبه برنامه‌ای زمان‌بندی‌شده و دقیق در مورد تمامی بخش‌هایی از شبکه ملی اطلاعات که وزارت ارتباطات متولی پیشبرد آن است (شامل مجریان، هزینه‌ها و گزارش‌های پیشرفت)، خواستار شفاف‌سازی وزارتخانه از میزان بودجه‌ای هستیم که طبق ماده 12 قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات، باید توسط شرکت‌ها و مراکز تابعه و وابسته این وزارتخانه، جهت فعالیت‌های تحقیقاتی و توسعه فناوریهای نوین تخصیص یابد. همچنین انتظار داریم زمینه‌های تحقیقاتی که این بودجه به آن‌ها تخصیص‌یافته است نیز شفاف شوند.
آقای آذری جهرمی
ما هزینه‌های بسیاری را متقبل شده‌ایم که بتوانیم استقلال ارضی و حقیقی‌مان را در حوزه‌های مختلف حفظ کنیم. حال‌آنکه نه‌تنها این استقلال در حوزه سایبری اتفاق نیفتاده، بلکه در مواردی می‌توانیم بگوییم که تحت «استعمار سایبری» هستیم. شاید دلیل این تفاوت این است که دیگر خود را درون جنگ نمی‌بینید و به خاطر همین است که امروز تقریباً در همه لایه‌های فضای مجازی به‌واسطه نبودن اراده جهادی و انقلابی برای خودکفایی با وابستگی مواجه هستیم.
آنچه از سیاست‌های حال حاضر وزارتخانه بر ما پیداست، این است که اراده‌ای درخور برای تحقق استقلال سایبری در کشور دیده نمی‌شود. عملکرد شما در این خصوص نه مورد تائید رهبر انقلاب و نه مورد تائید کارشناسان این حوزه است. نبود قوت در شبکه داخلی باعث شده تا با خرید پهنای باند از خارج مرزها، نه‌تنها بودجه کلانی مصرف شود، بلکه شاهد آن باشیم که خدمت ارائه‌شده به مردم نیز علی‌رغم گران بودن، کیفیت بسیار پایینی داشته باشد. از آن مهم‌تر، موضوع تهدیدهای امنیتی می‌باشد که گرچه اشاره کوچکی به آن کردیم، اما خود نیازمند شروع فصل تازه‌ای از فضای گفتمانی تخصصی در کشور ما می‌باشد.
آقای وزیر، برای اینکه خاطره‌ی خوبی از جوان‌ترین وزیر تاریخ جمهوری اسلامی ایران به یادگار بگذارید و الگوی خوبی برای جوان‌گرایی در هیئت دولت باشید، تنها یک سال باقی است. ما آماده‌ایم. مشکلاتی را که با آن مواجه هستید با ما مطرح کنید و اجازه بدهید که یک‌بار از وزارتخانه تا دانشگاه، برای از راه برداشتن این مشکلات همراه هم باشند. امید است که مسئولین با تکیه‌بر توانایی‌های داخلی خودمان، به فکر حل مسائل کشور باشند.
و من الله توفیق
امضاشده توسط:
- بسیج دانشجویی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران - ستاد دانشکده‌های بسیج دانشگاه صنعتی شریف - بسیج دانشجویی دانشکده برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر - بسیج دانشجویی دانشکده کامپیوتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر - بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی خواجه نصیر
