لایکی؛ پاتوقی مجازی بدون هیچ مرز اخلاقی

به گزارش کارگروه شبکه های اجتماعی سایبربان ، برنامه لایکی که این روزها با طرفداران چند صدمیلیونی خود به‌عنوان یک‌شبکه اجتماعی مجازی و ویرایشگر ویدئویی فعالیت می‎کند به فضایی خطرناک تبدیل‌شده که گروه‎های سنی نوجوانان، جوانان و حتی کودکان جامعه را سخت درگیر وابسته به خودکرده است.
ازآنجایی‌که این برنامه می‎تواند به‌شدت برای نسل جوان ما خطرساز باشد، نیاز به نظارت و تدبیراندیشی در جهت کنترل آن همواره بسیار ضروری و واجب است. جدا از نقشی که دولت و مسئولین باید در حوزه کنترل فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مخرب به عهده بگیرند، خانواده‌ها نیز به‌عنوان اولین هدف تخریب این شبکه‌ها باید توجه ویژه‌ای به فضای خانه و فرزندان خود داشته باشند. به همین منظور برای افزایش آگاهی از برنامه Likee ، با معصومه نصیری، مدرس و پژوهشگر سواد رسانه‌ای گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه آن را می‎خوانید.

هزاران نوجوان در لایوهای شبانه لایکی

معصومه نصیری در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: لایکی این قابلیت را دارد که یک‌تنه فرهنگ ما را از اساس زیرورو کند. کافی است چندساعتی را در این شبکه بگذرانید؛ به‌شدت شمارا ترغیب می‌کند هم‌رنگ جماعت شوید، سرخوش باشید و به هیچ‌چیز جز لذتی که جز سطحی سازی و تنزل سطح است، فکر نکنید.
وی بابیان اینکه پدران و مادران نقش مهمی درزمینهٔ آموزش و نظارت بر فرزندانشان دارند، افزود: چند هزار نفر نوجوان در لایوهای نیمه‌شب‌ها در این شبکه اجتماعی در حال گذران وقت هستند، کافی است یک‌شب آزمایشی وارد چند لایو شوید کاملاً متوجه خواهید شد اوضاع از چه قرار است.

رسیدگی به فضای مخرب مجازی اورژانسی است

این مدرس سواد رسانه‌ای تأکید کرد: آموزش مهارت‌های تفکری، تفکر خلاق، سواد رسانه‌ای و مهارت‌های زیست بهتر در فضای مجازی چه برای خانواده‌ها و چه کودک، نوجوان و جوان باید به‌صورت اورژانسی موردتوجه قرار گیرد. او همچنین سرگرم سازی را پاشنه آشیل ما در فضای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی دانست و افزود: اساس این لایکی هم بر همین مدار می‌چرخد. اگر ما نتوانیم برای این بخش چاره‌اندیشی کنیم دیگران این کار را با متر و معیار خودشان انجام خواهند داد.
وی با اشاره به تغییر پارادایم جدی که در بین مخاطبان و تحولات جدی درزمینهٔ ذائقه و سبک زندگی آن‌ها و البته متأثر از رسانه رخ‌داده است، تصریح کرد: این تغییر پارادایم و توجه عمومی به سمت شبکه‌های اجتماعی ویدیو محور همچون لایکی، اینستاگرام و... خود نشان از یک تغییر ذائقه جدی در میان کاربران ایرانی دارد که متأسفانه گیرافتادگان در این مسیر هم اکثراً کودکان و نوجوانان هستند.
این کارشناس رسانه یادآور شد: تا پیش‌ازاین نگران بودیم فرزندمان تا دیروقت بیرون از خانه نباشد، امروز او در خانه و کنار ما نشسته اما در فضایی تنفس می‌کند که به‌مراتب می‌تواند خطرناک‌تر و مسموم‌تر باشد.
نصیری گفت: آنچه خطر لایکی را بیش از بسترهای مشابه می‌کند، پایین بودن سن مخاطبان و کاربران آن است. این موضوع خود باید زنگ خطری جدی را برای خانواده‌ها، سیستم‌های آموزشی، مسئولان و تصمیم سازان به صدا درآورد.
این پژوهشگر سواد رسانه‌ای بابیان اینکه نگرانی از آنجایی به سمت دلهره حرکت می‌کند که ما هیچ آموزش دقیقی به این گروه سنی نداده‌ایم و اساساً خانواده‌های ما نیز درزمینهٔ فراگیری مهارت‌های سواد رسانه‌ای آموزش لازم را ندیده‌اند، اظهار کرد: ما باید به والدین و دانش آموزان درباره حریم خصوصی و مختصات آن، امنیت سایبری و ضرورت‌های آن و مواردی ازاین‌دست آموزش دهیم و بگوییم چگونه یک اشتباه کوچک در این حوزه‌ها می‌تواند تبعات غیرقابل جبرانی برای آن‌ها ایجاد کند و این را از پرونده‌های در جریان در پلیس فتا می‌تواند دریافت.

در لایکی هیچ حد و مری وجود ندارد

وی با اشاره به اینکه توجه به‌نظام رده‌بندی و مسائل متأثر از آن که ناظر بر محتوا و پلتفرم نیز می‌شود، گفت: متأسفانه در لایکی هیچ مرز مشخص اخلاقی وجود ندارد. کاربران کودک و نوجوان در آن به تولید ویدیوهای مختلف عمدتاً در موضوعاتی همچون دابسمش، رقص، روابط خارج از عرف و حتی غیراخلاقی می‌پردازند و اکثر محتوای تولیدی موجود در لایکی به‌هیچ‌وجه مناسب این رده سنی نیست
این مدرس رسانه همچنین افزود: ما در لایکی با یک پلتفرم هیبریدی مواجه هستیم که همه ویژگی‌های مثبت و منفی آن در کنار تصویر محور بودنش موجب خلق دنیای مجازی جدیدی شده است که قابل‌مقایسه با سایر بسترهای قبلی نیست. حال سؤال اینجاست که در برابر این شرایط که همچون سونامی می‌تواند اساس فرهنگ و سبک زندگی ایرانی اسلامی ما را دچار ویرانی کند بهترین راهکار چیست؟ آیا دوگانه فیلتر یا آزادی مسئله را ریشه‌ای حل خواهد کرد؟ اگرنه راهکار چه خواهد بود.

راه‌حل ریشه‌ای را دریابیم/ چگونه در فضای مجازی همراه فرزندمان باشیم؟

نصیری با تأکید بر اینکه راه‌حل ریشه‌ای و منطقی، افزایش توجه و دغدغه والدین و تلاش برای افزایش مهارت‌ها و سواد رسانه و سواد فضای مجازی عموم مردم به‌ویژه والدین است، تصریح کرد: والدین باید حتماً نسبت به حضور فرزندانشان در شبکه‌های اجتماعی حساسیت بیشتری به خرج داده و آن‌ها را در این دنیای بی‌دروپیکر تنها رها نکنند.
این مدرس سواد رسانه‌ای اظهار کرد: همان‌طور که بر رفتار فیزیکی فرزند خود در فضای حقیقی، رفت‌وآمدها، نوع بازی، دوستان و ... نظارت می‌کنیم، در فضای مجازی نیز بر آنچه به‌عنوان محتوا و بازی کودکانه در اختیار فرزندانمان قرار می‌گیرد، باید نظارت دقیقی داشته باشیم، والدین بایستی مراقب این موضوع باشند که کودکان در فضای مجازی هزاران کیلومتر با پدر و مادرشان فاصله‌دارند. پس بهترین رفتار همراهی کودکان در انتخاب محتوا متناسب با سن آن‌هاست.
وی گفت: راه غلبه بر هر هراسی، فهم و آگاهی است. باید خودمان ابتدا بدانیم واقعیت موجود چیست. پس اولین گام غلبه بر ترس و افزایش آگاهی است. گام بعدی ایجاد اعتماد و عدم برخورد سلبی با خطاهای احتمالی رخ‌داده از سوی فرزندمان در این فضا است. والدین باید به خود و فرزندشان قول دهند اگر با اشتباهاتی از جانب او مواجه شدند عصبانیت را برای حل‌وفصل موضوع فراموش خواهند کرد. این اقدام قطعاً به ایجاد اعتماد نیز کمک می‌کند.
نصیری تأکید کرد: والدینی که عصبانیت اولین مواجه شان با مسائل باشد ناخودآگاه به فرزندشان می‌گویند مشکلت را به من نگو چون صلاحیت رفتاری مناسب برای حل آن را ندارم. پس گام دوم آرامش و دوری از پرخاشگری است که منجر به ایجاد اعتماد می‌شود. از این مرحله به بعد باید وارد فاز اجرایی همراهی با فرزند در فضای مجازی شویم. این بخش اگر با موفقیت همراه شود دیگر نباید نگران آسیب جدی او در فضای مجازی بود.»
وی خاطرنشان کرد: با صمیمیت، همراهی و تدبیر در کنار فرزندانمان باشیم. برخورد قهری و آمرانه آن‌ها را بیشتر به سمت حضور در جمع غریبه‌های فضای مجازی سوق می‌دهد. در عین اینکه صمیمیت به معنای رهاسازی و بی‌تفاوتی نیست.
این مدرس و پژوهشگر سواد رسانه‌ای در پایان با تأکید بر ضرورت تحقق حداکثری شبکه ملی اطلاعات و اثرات مثبت آن درزمینهٔ صیانت از مخاطبان و بسط و توسعه حکمرانی سایبری گفت: موضوع شبکه ملی اطلاعات می‌تواند بخش قابل‌توجهی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های ما را مرتفع کند.