فضای سایبر؛ عرصه قدرت نمایی شرق و غرب

مقدمه:
در سال 2012، زمانی که لئون پانتا، وزیر دفاع وقت ایالات‌متحده از وقوع یک حادثه "پرل هاربر سایبری" در آینده نزدیک خبر داد، شاید هیچ‌کس گمان نمی‌کرد این موضوع، به حدی جدی شود که به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های مقامات سیاسی کشورها و یکی از محورهای اساسی بودجه‌بندی آن‌ها تبدیل شود. شاید از دلایل باورناپذیری این موضوع که البته هنوز هم برخی به‌سادگی نمی‌توانند آن را قبول کنند، این بود که تصاویری از انفجارهای گسترده، نابودی هواپیماها و تانک‌ها یا تجهیزات زیرساخت دشمن در اثر وقوع یک حمله سایبری و تنها به وسیله یک رایانه، به‌وضوح دیده نشده بود و یکی از اصلی‌ترین دلایل ناشناخته ماندن این موضوع در میان برخی از مردم و مسئولین، همین علنی نبودن آن‌ها بود.

در روزگار امروز، حملات سایبری تقریباً برای همه نامی آشنا است و واژه جنگ سایبری حداقل یک‌بار به گوش هرکسی خورده است. شاید یکی از معروف‌ترین و پر سر و صداترین حملاتی که در روزهای اخیر رخ داده و سبب شده تا موجی از نگرانی‌ها در مورد آینده حملات سایبری در میان مردم و مسئولین مختلف جهان به راه بیفتد، حمله منسوب به روسیه به کمیته حزب دموکرات در آمریکا است. انتشار تعدادی از ایمیل‌های هیلاری کلینتون، نامزد حزب دموکرات در آمریکا توسط وبگاه ویکی لیکس، سبب شد تا دیگر هیچ‌کس در این دنیا از خطر نفوذ هکرها در امان نباشد. پیش‌ازاین نیز آمریکا بارها نسبت به وقوع یک حمله سایبری به زیرساخت‌های انرژی و بخش تولید و توزیع برق خود هشدار داده بود.
گهگاه این حملات سایبری، حالتی مشابه ویروس سازمان‌یافته استاکس نت، حمله به شبکه برق اوکراین یا حمله به کارخانه فولاد آلمان دارد و در مواردی نیز این‌گونه حملات سایبری، به پایین‌ترین حد خود یعنی جرائم سایبری تنزل یافته و فقط نیتی در حد سرقت پول یا اندکی اطلاعات دارد. به ادعا و اتهام برخی منابع غربی، گرچه سازمان‌دهی یک حمله سایبری، فرایندی بسیار پیچیده و هزینه‌بردار است، اما به دکترین کشورهایی نظیر ایران یا روسیه برای پیشبرد اهداف خود در عرصه بین‌الملل تبدیل شده است.
گرچه در حمله سایبری علیه کمیته حزب دموکرات در آمریکا، هیچ‌کس کشته نشد و ضرر مالی قابل‌توجهی متوجه شخص یا فرد خاصی نشد، اما به ادعای برخی کارشناسان چنانچه واقعاً روسیه با استفاده از این فرایند موفق به تأثیرگذاری در روند تبلیغات نامزدهای انتخاباتی آمریکا شده باشد؛ این موضوع برای آبروی آمریکا در عرصه بین‌الملل فاجعه‌بار خواهد بود. به ادعای این کارشناسان، یکی از اصلی‌ترین اهدافی که روسیه به دنبال تحقق آن در حملات سایبری به آمریکا است، ایجاد فضای تبلیغاتی منفی و رسانه‌ای علیه این کشور است و در صورتی که تنها به همین هدف خود نیز برسد، این بدان معنی است که سرمایه‌گذاری‌هایش در عرصه حملات سایبری موفقیت‌آمیز است.
البته آمریکایی‌ها و غربی‌ها مدعی هستند که روسیه تنها به دنبال تأثیرگذاری بر انتخابات آمریکا و سلب اعتماد عمومی در این عرصه نیست و این شیوه را در همه میدان‌هایی که در آن با آمریکا تقابل مستقیم دارد، از جمله عرصه نبرد اوکراین یا بحران قیمت نفت در جهان مورد استفاده قرار می‌دهد و مسکو بر تأثیرگذاری رسانه‌ها بر سیاست آمریکا حساب ویژه‌ای باز کرده است. البته روسیه، تنها کشوری نیست که این‌گونه مورد اتهام‌پراکنی غربی‌ها قرار می‌گیرد و در این میان و از دید مقامات غربی، ایران و کره شمالی نیز به عنوان هم‌پیمانان روسیه البته در برخی زمینه‌ها، جزو کشورهایی محسوب می‌شوند که این‌گونه از حملات سایبری برای واردکردن فشارهای اجتماعی به کشورهای غربی و ایجاد نا به سامانی در فضای سیاسی یا اقتصادی آن‌ها استفاده می‌کنند.
نکته بارز در جنگ‌های سایبری، تغییر سلاح‌ها و سبک نبرد است. در این میدان، دیگر داشتن موشک‌های قدرتمند دوربرد، تانک‌های پیشرفته یا بالگردهای هوشمند، تضمین کننده پیروز میدان نخواهد بود و صرفاً کسی در این عرصه بر دشمن پیروز خواهد شد که راهکار کار کردن با کامپیوتر را بیشتر و بهتر بلد باشد.
یک حمله سایبری، درصورتی‌که موفقیت‌آمیز باشد و بتواند حداقل به نیمی از اهداف از پیش تعیین شده خود برسد، علاوه بر تأمین کم‌هزینه اهداف کشور مهاجم، می‌تواند امنیت ملی کشور قربانی را با چالش‌های جدی مواجه سازد و تأثیر بلندمدتی بر افکار عمومی آن کشور بگذارد که شاید این تأثیر، با هیچ جنگ نظامی مستقیمی قابل‌مقایسه نباشد؛ چرا که جنگ مستقیم نظامی، حتی در صورت پیروزی مهاجم، چهره مهاجم را به شدت در میان افکار عمومی قربانی تخریب خواهد کرد.

نتیجه و تحلیل نهایی:
درگیری روسیه و آمریکا که هم‌اکنون وجه سایبری آن به شدت پررنگ شده است، دارای چند نکته است که توضیح آن‌ها خالی از لطف نیست. اولین موضوع قریب به‌یقین عدم درگیری مستقیم دو کشور در فضای سایبری یا نظامی است و به اعتقاد کارشناسان، درگیری‌های تلافی‌جویانه دو کشور، احتمالاً به صورت نیابتی خواهد بود. این احتمال وجود دارد که روسیه هم‌پیمانان آمریکا در اروپا و اعضای ناتو را هدف قرار دهد و آمریکا نیز برای مقابله با روسیه، به سراغ متحدین او در خاورمیانه برود؛ موضوعی که در حال حاضر در نبرد سوریه آن را مشاهده می‌کنیم. نکته دیگر این است که واکنش متقابل هر دو کشور، برای طرف مقابل غیر قابل پیش بینی است و همین موضوع سبب شده است تا سران شرق و غرب، با احتیاط بیشتری نسبت به یکدیگر عمل کنند.
در پایان می‌توان به این موضوع اشاره کرد که آمریکا، به نوعی تصمیم دارد تا با جوسازی و انتشار اتهامات متعدد علیه روسیه، دست پیش را در برابر روسیه بگیرد و در مقابل اقدامات روسیه، اقدامات پیشگیرانه انجام بدهد. فرصت اندکی تا انتخابات آمریکا باقی است و باید منتظر ماند و دید که آیا وحشت آمریکا از بروز یک حمله سایبری توسط روسیه به انتخابات این کشور، واقعی است یا بیشتر به یک مظلوم‌نمایی شباهت دارد.