زیرساخت‌های ارتباطی برای شهر هوشمند فراهم است
به گزارش کارگروه بین الملل سایبربان ، حجت عابدی اصل، شهرهای هوشمند، تجسم رویایی در آینده نیستند بلکه به لطف راهکارهای نوآورانه اینترنت اشیاء ، بسیاری از آن‌ها در حال حاضر فعال یا به‌سرعت در حال گسترش هستند. مدیران شهری از شبکه‌های دامنه بالا و مصرف پایین برای برقراری ارتباط و بهبود زیرساخت‌ها، بهره‌وری، راحتی و کیفیت زندگی ساکنین و بازدیدکنندگان استفاده می‌کنند.
شهر هوشمند چارچوبی است که عمدتاً از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای توسعه، گسترش و ترویج شیوه‌های توسعه پایدار و باهدف رفع چالش‌های رو به رشد شهرنشینی، ایجادشده است. بخش بزرگی از این چارچوب، اساساً یک شبکه هوشمند از اشیاء متصل و ماشین‌هایی است که اطلاعات را با استفاده از فناوری بی‌سیم و رایانش ابری انتقال می‌دهند. برنامه‌های IoT مبتنی بر رایانش ابری، اطلاعات را در لحظه دریافت، تجزیه‌وتحلیل و مدیریت می‌کنند تا به شهرداری‌ها، شرکت‌ها و شهروندان کمک کنند که برای بهبود کیفیت زندگی خود تصمیمات بهتری بگیرند. مردم برای ارتباط با اکوسیستم‌های یک شهر هوشمند، از راه‌های مختلفی همچون تلفن‌های هوشمند، ابزارهای هوشمند قابل‌حمل، اتومبیل‌ها و خانه‌های هوشمند، استفاده می‌کنند. یکپارچه‌سازی اشیاء و داده‌ها با زیرساخت‌های فیزیکی و خدمات شهری، می‌تواند هزینه‌ها را کاهش و پایداری را بهبود دهد. جوامع می‌توانند روش‌های توزیع انرژی را بهبود بخشند، جمع‌آوری زباله را ساده‌تر کرده و با کمک IoT باعث کاهش ترافیک و حتی بهبود کیفیت هوا شوند.
به‌عنوان‌مثال، چراغ‌های راهنمایی هوشمند، داده‌ها را از سنسورها و اتومبیل‌ها دریافت کرده و بر اساس این اطلاعات لحظه‌ای یا Real Time به‌گونه‌ای عمل می‌کنند تا به بهترین حالت، در زمان مواجهه با ترافیک، عمل کرده و از راه‌بندان جلوگیری کنند. اتومبیل‌های متصل می‌توانند با پارکومترها و پایانه‌های شارژ الکتریکی خودروها ارتباط برقرار کنند و بهترین مسیر را برای رسیدن به نزدیک‌ترین نقطه قابل‌دسترس فراهم کنند. سطل‌های زباله هوشمند به‌طور خودکار داده‌ها را به شرکت‌های مدیریت زباله ارسال می‌کنند و زمان‌بندی تخلیه زباله‌ها را بسیار دقیق‌تر و کاراتر از یک برنامه از قبل تعیین‌شده، برنامه‌ریزی می‌کنند. تلفن‌های هوشمند شهروندان تبدیل به کارت شناسایی و گواهینامه رانندگی آن‌ها می‌شود و درنتیجه سرعت و سادگی ارائه خدمات دولتی را افزایش می‌دهد. این فناوری‌ها باهم در حال بهینه‌سازی زیرساخت‌ها، قابلیت پرتابل بودن، خدمات عمومی و انرژی هستند.
شهرنشینی پدیده‌ای بدون پایان است. امروزه ۵۴درصد از مردم جهان در شهرهای مختلف زندگی می‌کنند که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ به ۶۶ درصد برسد. درمجموع با رشد کلی جمعیت، شهرنشینی در عرض سه دهه آینده، ۲.۵ میلیارد نفر دیگر را به شهرها اضافه خواهد کرد. پایداری زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی از نکات بسیار ضروری برای هماهنگی با این گسترش سریع جمعیت و تأمین منابع مالی شهرهاست.
خوشبختانه بیش از ۱۹۰ کشور در مورد اهداف رشد پایدار توافق کرده‌اند و تکنولوژی شهر هوشمند بهترین راه برای دستیابی به این اهداف است.در این راستا برای باخبر شدن از اتفاقاتی که برای تبدیل‌شدن ایران به‌خصوص در کلان‌شهر تهران به شهر هوشمند در حال انجام است با سید ستار هاشمی معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات گفت‌وگو کردیم که شنیدن صحبت‌های او خالی از لطف نیست.
آنچه در گفت‌وگوی ما با ستار هاشمی می‌خوانید:
- * لزوم مشارکت شهروندان برای آماده‌سازی بستر ارائه هوشمند خدمات
- * سهم هوش مصنوعی کشورهای توسعه‌یافته آسیایی ۴.۱ درصد و سهم خاورمیانه ۲درصد است
- * توسعه آزمایشگاه‌های تخصصی و ایجاد منابع و زیرساخت‌های پردازشی درزمینهٔ هوش مصنوعی
- * ضریب نفوذ اینترنت پهن باند در حال حاضر برابر با ۹۴ درصد است
- * حجم اقتصاد دانش‌بنیان ایران بالغ‌بر ۱۱ میلیارد دلار است
- * ارتقاء ۱۰ درصدی سهم اقتصاد دیجیتال کشور تا سال ۱۴۰۴
- * پوشش ۳G و ۴G همه شهرهای کشور
- * امروزه انقلاب صنعتی چهارم توجه ویژه‌ای به بخش دیتا و داده دارد
* مشارکت شهروندان برای آماده‌سازی بستر ارائه هوشمند خدمات
درباره شهر هوشمند و اپلیکیشن‌های آن چه برنامه‌ای دارید و چه اقداماتی تاکنون صورت گرفته است؟
هاشمی: مهم‌ترین نکته در بحث شهر هوشمند، توجه به مشارکت شهروندان و تلاش برای داشتن شهروندانی هوشمند است. زیرا مشارکت بیشتر شهروندان ضمن کمک به مدیریت اثربخش‌تر، سبب کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری خواهد شد. واضح است که به‌واسطه توسعه زیرساخت‌های ارتباطی که توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سایر کنش گران این حوزه در حال انجام است، آماده‌سازی بستر ارائه هوشمند خدمات مختلف از قبیل حمل‌ونقل، سلامت، آموزش، محیط‌زیست، اشتغال و مدیریت پسماندها جایگزین سیستم‌های سنتی می‌شود.
بدیهی است با مشارکت، نقش‌آفرینی و تعامل سایر بازیگران خصوصی و دولتی این حوزه، تکامل این حلقه محقق خواهد شد. یکی از مسائل مهم برای پیشبرد برنامه‌ها در حوزه شهر هوشمند، بحث رگلاتوری و انتشار اطلاعات شهری و داده‌ها برای کسب‌وکارها به منظور ایجاد ارزش‌افزوده و ارائه خدمات بهتر و نیز تجزیه‌وتحلیل داده‌ها برای اتخاذ تصمیم‌ها و سیاستگذاریهای آگاهانه توسط مدیران شهری است. ما به‌عنوان حاکمیت با در نظر داشتن این مهم که نباید تصدی‌گری کنیم و نقش تسهیل گری داشته باشیم، ابتدا تلاش می‌کنیم تا از طریق برگزاری رویدادهای مختلف نظیر کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌ها، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی لازم ایجاد شود. حمایت از استارت آپ های و کسب‌وکارهای فعال در این بخش‌ها با استفاده از منابع وجوه اداره شده و طرح نوآفرین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و ظرفیت‌های موجود در صندوق نوآوری و شکوفایی برای پشتیبانی از شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌شود و هدف ما این است که از طریق تجاری‌سازی ایده‌ها و رشد پایدار کسب‌وکارهای فعال این بخش، سایر المان‌های شهر هوشمند ( به‌جز زیرساخت‌های ارتباطی) نیز به بلوغ لازم برسد.
توسعه زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات و دولت الکترونیک ازجمله اقدامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که در دوران شیوع ویروس کرونا نیز اهمیت و کارایی فناوری اطلاعات را در زندگی مردم و کسب‌وکارها پیش از گذشته مشاهده کردیم. تعامل با سایر نهادها و بازیگران این حوزه خصوصاً شهرداری‌ها ( به‌عنوان متولیان اصلی مدیریت شهرها) نیز در راستای هم‌افزایی، اتخاذ تصمیمات بهینه و پیشبرد سریع‌تر امور نیز از موارد مهمی است که به آن توجه داریم.
* سهم هوش مصنوعی کشورهای توسعه‌یافته آسیایی ۴.۱ درصد و سهم خاورمیانه ۲درصد است
چالش‌های موجود در هوش مصنوعی چیست؟
هاشمی: هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین فناوری‌های نوین جهانی است که استفاده از کاربردهای عملیاتی آن در بخش‌های صنعتی، نظامی و اقتصادی آغازشده و بر اساس پیش‌بینی موسسه PWC تا سال ۲۰۳۰ سهم این فناوری در اقتصاد جهان برابر ۷.۱۵ تریلیون دلار خواهد شد که از این میزان، سهم کشورهای توسعه‌یافته آسیایی ۴.۱۰ در صد و سهم خاورمیانه ۲ در صد برآورد شده است که ایران سهم اندکی در آن دارد. این آمارها نشان‌دهنده این موضوع است که نقش این فناوری و جایگاه آن به‌صورت کامل موردتوجه مدیران و تصمیم سازان عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نبوده است.
البته در بحث‌هایی نظیر سنجش‌ازدور نیز درمجموعه های فضایی کشور برای برآورد خسارت‌های سیل، مدیریت حمل‌ونقل و ترافیک از هوش مصنوعی در کشور استفاده‌شده است. اما هوش مصنوعی قابلیت‌های بسیار بیشتری دارد و می‌توان آن را به صنایع مختلفی مثل فولاد، خودروسازی، سلامت، توسعه شهری و محیط‌زیست گسترش داد. یکی از مسائلی که در این حوزه با آن مواجه هستیم موضوع قانون‌گذاری و رگلاتوری است که باید به‌طورجدی به آن پرداخته شود. از سوی دیگر رعایت حقوق معنوی محصولات نوآورانه و همچنین توجه به فرهنگ داده باز، همراه با مدیریت و حکمرانی داده، ناشناسی آن و حفظ حریم خصوصی و هویت افراد نیز یکی دیگر از چالش‌های این بخش به‌حساب می‌آید. جهت‌گیری و برنامه وزارت ارتباطات برای تأسیس مرکز توسعه نوآوری هوش مصنوعی ایران گامی بلند در این زمینه است.
* توسعه آزمایشگاه‌های تخصصی و ایجاد منابع و زیرساخت‌های پردازشی درزمینهٔ هوش مصنوعی
آیا در هوش مصنوعی کمبود نیروی انسانی و آزمایشگاه وجود دارد؟
هاشمی: در مسئله‌دانشی و بهره‌مندی از نیروی انسانی در حوزه هوش مصنوعی، وضعیت مناسبی در دنیاداریم و طبق گزارشات منابع معتبر، ایران ازنظر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و تولید علم هوش مصنوعی، در رتبه‌ای بین ۷ تا ۱۵ در دنیا قرار می‌گیرد. همچنین محققان و اساتید بسیاری در کشور وجود دارند که پژوهش‌های کاربردی را در این حوزه انجام می‌دهند. اما مهاجرت نخبگان این بخش به کشورهای دیگر، به دلیل امکانات و جذابیت‌های شغلی، چالشی جهانی است که ما نیز باید به آن توجه کنیم و با ایجاد امکانات و بسترهای کاری مناسب از مهاجرت نخبگان این بخش جلوگیری کنیم. ایجاد و توسعه آزمایشگاه‌های تخصصی و ایجاد منابع و زیرساخت‌های پردازشی درزمینهٔ هوش مصنوعی نیز ازجمله مواردی است که مستلزم مشارکت کسب‌وکارهای خصوصی حوزه فاوا و سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها توسط آن‌ها و حمایت حاکمیت است.
ایران ازنظر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و تولید علم هوش مصنوعی، در رتبه‌ای بین ۷ تا ۱۵ در دنیا قرار می‌گیرد.
* ضریب نفوذ اینترنت پهن باند در حال حاضر برابر با ۹۴ درصد است
در حال حاضر چند درصد مشترکان به اینترنت پهن باند دسترسی دارند؟
هاشمی: ضریب نفوذ اینترنت پهن باند در حال حاضر برابر با ۹۴ درصد است و این یعنی تعداد مشترکین اینترنت پهن باند در کشور حدود ۷۸ میلیون نفر است، این در حالی است که ضریب نفوذ اینترنت پهن باند در سال ۱۳۹۵ برابر با ۵۳.۵۳ درصد بوده که نشان‌دهنده رشد قابل‌توجه در این بخش است.
مشترکین اینترنت پهن باند در کشور حدود ۷۸ میلیون نفر می‌باشد این در حالی است که ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند در سال ۱۳۹۵ برابر با ۵۳.۵۳ درصد بوده است.
* حجم اقتصاد دانش‌بنیان ایران بالغ‌بر ۱۱ میلیارد دلار است
حجم اقتصاد دانش‌بنیان در ایران چند میلیارد دلار است؟
هاشمی: حجم اقتصاد دانش‌بنیان ایران بالغ‌بر ۱۱ میلیارد دلار است که این رقم به‌واسطه فعالیت بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان که بیش از ۲۵ درصد آن‌ها در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند، محقق شده است.
سال ۱۳۹۸ سال خوبی برای شرکت‌های دانش‌بنیان بود و علیرغم تحریم‌های سنگین اعمال‌شده برای کشور، حدود ۵ هزار شرکت دانش‌بنیان درآمدی بیش از ۱۲۰ هزار میلیارد تومان ایجاد کردند. ۶ چند درصد صادرات نفتی و غیرنفتی ایران مربوط به محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری است. امروزه حدود ۱۰ درصد صادرات نفتی و غیرنفتی ایران مربوط به محصولات مبتنی بر فناوری است.
* ارتقاء ۱۰ درصدی سهم اقتصاد دیجیتال کشور تا سال ۱۴۰۴
در حال حاضر سهم اقتصاد دیجیتال در کشور چقدر است؟
هاشمی: بر اساس اسناد بالادستی هدف‌گذاری کردیم که سهم اقتصاد دیجیتال را تا سال ۱۴۰۴ ارتقاء بدهیم، از طرفی باید بگویم برای مثال در حال حاضر توسعه ظرفیت هسته شبکه ملی اطلاعات از ۶۸۰ هسته در سال ۹۲ به ۱۸ هزار هسته در سال ۹۸ رسیده است همچنین اکنون در کشور سهم اقتصاد دیجیتال ۶.۵ درصد است که قرار است تا سال ۱۴۰۴ به ۱۰ درصد ارتقاء یابد.
من معتقدم اگر بخواهیم در کسب‌وکارهای مختلف فعال باشیم یا عملاً تعطیل نشوند باید به سمت تحول حرکت کنیم. باید بگویم ظرفیت ارتباطات بین‌الملل از ۱۳۰ گیگابایت بر ثانیه در سال ۹۲ به ۴ هزار و ۵۰۰ گیگابایت در سال ۹۸ رسیده است که این‌ها نمونه‌هایی از موفقیت‌هایی بوده که باعث شده اقتصاد دیجیتال ما از ۲.۲ دهم درصد به ۶.۵ درصد برسد. این موضوع در حالی است که در حوزه اقتصاد بخش اقتصاد کشور در سال ۹۸ رشد منفی ۶.۱ دهم درصدی داشته اما اکنون در بخش ICT رشد ۱۳.۵ درصدی داشته‌ایم.
در حوزه اقتصاد بخش اقتصاد کشور در سال ۹۸ رشد منفی ۶.۱ دهم درصدی داشته اما اکنون در بخش ICT رشد ۱۳.۵ درصدی داشته‌ایم.
* پوشش ۳G و ۴G همه شهرهای کشور
در حال حاضر وضعیت اینترنت کشور در شبکه ثابت و موبایل چگونه است؟
هاشمی: در بحث توسعه بورودبند موبایل وضعیت خوبی داریم و اکنون تمام شهرهای کشور تحت پوشش ۳G و ۴G هستند که این اتفاق بزرگی است زیرا همین زیرساخت‌ها باعث شده که ما اکنون در کل کشور شاهد رشد اقتصاد دیجیتال باشیم، ما تکلیفی داریم که در ثابت یا فیکس به توسعه پرت‌های VDSL برسیم به این معنی که باید برای سرعت انتقال داده‌هایمان به ۲۵ مگابیت بر ثانیه دست‌یابیم اما اکنون سرعت داده‌های مابین ۷ و ۸ است که باید به‌سرعت ۲۵ مگابیت بر ثانیه برسیم که این عدد مصوبه شورای عالی فضای مجازی بر اساس اسناد بالادستی است.
برای رسیدن به این هدف تمرکز کردیم بر روی توسعه شبکه فیکس که در این رابطه ما ۴ میلیون پورت VDSL را در دستور کار قراردادیم. خبر خوب این است که بر اساس اتفاقاتی که افتاده مبنی بر حمایت از تولید داخل ما بخش عمده‌ای از این پورت‌ها را از تولید داخل تأمین می‌کنیم. حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار پورت از داخل کشور تأمین می‌کنیم و در اختیار شبکه فیکس قرار خواهیم داد به‌طوری‌که اکنون از شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدکننده برنامه گرفتیم به‌طور مثال برای یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان طرحی را در صندوق نوآوری و شکوفایی به‌عنوان سرمایه در گردش در قالب لیزینگ مبلغی را مصوب کرده‌ایم، درواقع ما کاملاً دغدغه تولید داخل راداریم و سعی می‌کنیم طرح‌ها را در قالب طرح ملی دنبال کنیم.
* انقلاب صنعتی چهارم توجه ویژه‌ای به بخش دیتا و داده دارد
پیشرفت ایران در راستای انقلاب صنعتی چگونه است؟
هاشمی: واقعیتی وجود دارد که امروزه انقلاب صنعتی چهارم توجه ویژه‌ای به بخش دیتا و داده دارد، به‌طور مثال اگر از ما پرسیده شود که شرکت‌های مهمی که در دنیا وجود دارد چه شرکت‌هایی هستند بدون تردید ذهن‌ها به سمت شرکتی مثل گوگل، علی‌بابا و ماکروسافت می‌رود اما باید توجه داشت که ICT به‌عنوان یک توانمند ساز بر کسب‌وکارهای مختلف و داده در دنیا بسیار حائز اهمیت است و نقش کلیدی ایفا می‌کند اما اگر ما بخواهیم به سراغ کسب‌وکارها بیاییم و مشخصاً اشاره‌کنیم به مصادیق حوزه‌های کسب‌وکار و اثری که این تحول در آن ایجاد کرده است من چند مصداق را اشاره می‌کنم، مثلاً در حوزه گردشگری اتفاقات عجیبی افتاده است زیرا اگر قصد سفر به شهر دیگری را داشتیم در راستای بهره‌وری بخشی از وقت خود را در آژانس‌های مسافرتی می‌گذاشتیم و در ادامه به فکر اقامتگاه می‌افتادیم که این‌ها نشان از ضد بهره‌وری بود اما اتفاقی که افتاد این بود که همه این مسائلی که اشاره شد امروزه وارد بستر IT شدند و اکنون در حال ارائه سرویس هستند که افراد را برای تردد بی‌نیاز می‌کند، درواقع حق انتخاب برای مردم محفوظ است که این اتفاقات در راستای بهره‌وری است.
