درآمد شبکه‌های اجتماعی از اطلاعات کاربران

به گزارش واحد امنیت سایبربان؛ شبکه‌های اجتماعی امروزه به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین فناوری‌های تحت وب مورداستفاده طیف وسیعی از کاربران فضای مجازی قرارگرفته‌اند. به‌نحوی‌که شبکه‌ اجتماعی فیس‌بوک Facebook با ۱.۲ میلیارد کاربر، شبکه گوگل پلاس Google+با ۵۴۰ میلیون کاربر، شبکه لینکداین Linkedin‌ با ۴۰۰ میلیون کاربر و شبکه توییتر Twitter‌ با بیش از ۳۰۰ میلیون کاربر، شلوغ‌ترین شبکه‌های اجتماعی موجود در دنیا هستند.

حال باوجوداین حجم کاربر، این سؤال به وجود می آید که درآمد شبکه‌های اجتماعی از کجاست؟ مرکز ماهر در این گزارش با اشاره به اهمیت اطلاعات کاربران و رابطه آن با درآمد شبکه‌های اجتماعی، به این سؤال پاسخ می‌دهد.

درآمد ۵.۳ دلاری فیس‌بوک به ازای هر کاربر

گزارش ۱۰-K‌ شرکت فیس‌بوک که گزارش جامع سالانه‌ای است و فیس‌بوک براساس قانون آن را ارائه می‌دهد به مباحث مختلفی مانند کارایی مالی، ساختار سازمانی و درآمد به ازای هر سهم می‌پردازد، این گزارش از درآمد حدود ۵.۳ دلاری این شرکت به ازای هر کاربر این شبکه اجتماعی خبر داده است. این میزان درآمد در حالی است که این شبکه تقریباً به ازای هیچ‌کدام از سرویس‌های مختلفی که در اختیار کاربران قرار می‌دهد، پولی درخواست نمی‌کند.

بااین‌حال این سؤال به وجود می‌آید که چگونه است که این شرکت توانسته به چنین درآمدی دست پیدا کند؟ چرا هرروز و هرروز به کیفیت خدمات خود می‌افزاید تا کاربران بیشتری را جذب کند؟ پاسخ کمی نگران‌کننده است. چراکه پاسخ خود شما هستید و درواقع داده‌ای که به شبکه اجتماعی می‌دهید.

شبکه‌های اجتماعی درواقع با داده‌های کاربران و کاوش آن‌ها (Mining) درآمد دارند. داده‌هایی مانند اطلاعات شخصی کاربران، روابط میان دوستان، موضوعات موردعلاقه، تعداد و محتوای نوشته‌ها، زمان حضور افراد در شبکه‌ اجتماعی و غیره که با کاوش آن‌ها می‌توان دانش سطح بالا از کاربران شبکه‌های اجتماعی کسب کرده و الگوهای رفتاری کاربران را استخراج کرد.

این دانش دقیقاً همان چیزی است که مبنای قراردادهای کسب‌وکار به کسب‌وکار ‌B2B شبکه‌های اجتماعی مشهور قرار می‌گیرد. اکثر این قراردادها با محوریت بازاریابی (Marketing) و تبلیغات (Advertisement) صورت می‌گیرد. رویکرد کلی در این حالات یافتن فرد یا افرادی است که دارای قابلیت خاصی هستند، رفتار خاصی دارند، علایق خاصی دارند.

افشای قراردادهای فروش اطلاعات از سوی فیس‌بوک

مرکز ماهر با اعلام این دلایل به چند نمونه از قراردادهای شرکت فیس‌بوک در این زمینه که افشاشده‌اند اشاره‌کرده است:

• قرارداد با چندین شرکت امور حقوقی برای تبلیغات:‌ با تحلیل فعالیت‌ها و محتوایی که افراد در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند، می‌توان افرادی که به مشکلات حقوقی برخورد کرده‌اند را شناسایی کرد. این افراد می‌توانند هدف خوبی برای نمایش تبلیغات مربوط به دفاتر حقوقی باشند. یک مورد جالب در این میان شرکتی بود که با خرج چند صد دلار برای تبلیغات، موفق به عقد قراردادی به مبلغ صد هزار دلار شد.

• چندین قرارداد برای بازاریابی خدمات ابری: شرکت‌های خدمات ابری متعددی با عقد قرارداد با فیس‌بوک بروشور و یا مقاله‌های مربوط به خدمات خود را برای روسای شرکت‌های مختلف و یا مدیران فنی آن‌ها که در این شبکه حساب کاربری دارند ارسال کردند.

• بهبود استراتژی‌های تبلیغاتی یک شرکت: B2B یک شرکت B2B با دریافت گزارش کلیک کاربران مختلف بر روی پیوندهای تبلیغات خود در این شبکه اجتماعی متوجه شد که بسیاری از افرادی که بر روی این تبلیغات کلیک کرده‌اند، درواقع افراد عادی بوده و اصلاً نمی‌توانستند مخاطب کسب‌و‌کار این شرکت باشند. با این گزارش این شرکت استراتژی‌های تبلیغاتی خود را تغییر داده و از هدر رفت چندین هزار دلار جلوگیری کرد.

در مورد اخلاقی بودن این‌گونه استفاده‌ها از داده‌ها و اطلاعات کاربران بحث‌های فراوانی است. درواقع در بسیاری موارد ممکن است حریم خصوصی کاربران نقض شود و یا مشکلات و خطرات اساسی برای کاربران و یا جامعه به وجود بیاید.

مشکلات استفاده از اطلاعات کاربران در شبکه‌های اجتماعی

• با استفاده از تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی، امکان سنجش علاقه‌مندی نسبت به محصولات و شرکت‌های تجاری مختلف وجود دارد. افرادی که دسترسی به این اطلاعات دارند می‌توانند با سوءاستفاده از این دانش به بررسی رشد محبوبیت این شرکت‌ها پرداخته و روی شرکت‌ها و محصولات سودآورتر سرمایه‌گذاری کنند. این‌گونه اعمال به شفافیت بازار ضربه زده و مشکلات جبران‌ناپذیری برای اقتصاد جامعه و بازار بورس به وجود می‌آورد.

• هرچند استفاده از اطلاعات کاربر برای ارائه تبلیغات متناسب با نیازهای کاربر امری طبیعی و مرسوم است، اما فروش اطلاعات کاربر به شرکت‌های تبلیغاتی بدون رضایت یا اطلاع آن‌ها، اشتباه و خطرناک است. شرکت‌های تبلیغاتی با خرید اطلاعات خصوصی کاربران از شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات متناسب با علایق کاربر را برای او ارسال می‌کنند، که در صورت عدم رضایت آن‌ها ممکن است احساس امنیت را از بین ببرد.

• حتی زمانی که رضایت و آگاهی کاربران کسب‌شده باشد، نباید این اطلاعات و داده‌ها به‌صورت خام برای تحلیل مورداستفاده قرار گیرد. در اصل درصورتی‌که گمنام (Anonymization) داده‌ها انجام نشود، حریم خصوصی کاربران حتی توسط یک متولی امین و قابل‌اعتماد می‌تواند دچار خدشه شود.

مخاطرات جمع‌آوری و تحلیل داده‌های کاربران در دنیای وب در مورد مخاطرات جمع‌آوری و تحلیل غیراصولی، می‌توان به‌عنوان یک نمونه به مورد شرکت گوگل اشاره کرد. این شرکت شناخته‌شده و بین‌المللی که به اطلاعات وسیعی از کاربران دسترسی دارد، با جمع‌آوری اطلاعات اضافی و تحلیل داده‌های کاربران بدون اطلاع آن‌ها در موارد متعددی حریم خصوصی کاربران را زیر پا گذاشته است، ازجمله:

۱- Street دید: توسط این محصول که بر روی سرویس نقشه گوگل سوار است، این شرکت می‌تواند نمای ۳۶۰ درجه از بسیاری از مکان‌های شهرهای دنیا را در اختیار کاربران قرار دهد. این عکس‌ها توسط اتومبیل مخصوص شرکت گوگل که در مسیر‌های متعدد دررفت و آمد هستند دریافت می‌شوند. در سال ۲۰۱۰ معلوم شد که این اتومبیل‌ها در کنار تصویربرداری از مکان‌ها‌، اطلاعات شخصی، کلمات عبور و اطلاعات شبکه بی‌سیم اینترنت محیط و منازل مردم را ضبط و ذخیره می‌کرده است.

۲- سرویس Gmail: در سرویس پست الکترونیکی شرکت گوگل که توسط بسیاری از کاربران اینترنتی استفاده می‌شود، پست‌های الکترونیکی کاربران پردازش‌شده و گروه‌بندی می‌شوند. گوگل با پردازش متون پست‌ها، نوع مطلب و محتوای کلی آن‌ها را به‌دقت می‌آورد و این نتایج را به شرکت‌های تبلیغاتی می‌فروشد.

۳- مرورگر Safari: این مرورگر  برای دستگاه‌های محبوب شرکت اپل به شکلی طراحی‌شده است تا در تلفن‌های همراه، درخواست‌های کاربران رصد نشود. این در حالی است که در سال ۲۰۱۱ مشخص شد که سرویس‌های گوگل با استفاده از کد‌های مخفی، تنظیمات امنیتی Safari را دورزده و درخواست‌های کاربران را کنترل می‌کرده است.

۴- تلفن‌های هوشمند Android: سیستم‌عامل اندروید توسط شرکت گوگل طراحی‌شده است. یکی از قابلیت‌های این سیستم‌عامل، امکان ارتباط دستگاه‌های مختلف یک کاربر از طریق فضای مجازی است و به اشتراک‌گذاری اطلاعات داده‌های موجود بر روی آن‌ها است. با استفاده از این قابلیت، بسیاری از داده‌های کاربر ازجمله برخی از گذرواژه‌های وی در دسترس شرکت گوگل خواهد بود که می‌تواند به‌راحتی در اختیار دولت آمریکا براساس قوانین فعلی این کشور قرار گیرد.

تمامی این موارد به این معنا نیست که در فضای مجازی فعالیت نکنیم، اما با دانستن ارزش اطلاعات و داده‌های ما برای شبکه‌های اجتماعی و مخاطرات حاصل از این امر، می‌توانیم بااحتیاط و آگاهی بیشتر در این فضا حضورداشته باشیم.