حزب‌ الله؛ تشکلی پیشرو در جنگ اطلاعات

کالین کلارک (Colin P. Clarke)، پژوهشگر فعال حوزه فن‌آوری اطلاعات در اندیشکده رند، اخیرا در مقاله‌ای، به بررسی مفصل رویکرد تبلیغاتی حزب ‌الله لبنان در فضای مجازی پرداخته است.

بنا بر باور وی، فعالیت رسانه‌ای و تبلیغات مجازی، همواره یکی از محوری‌ترین روش‌های گروهک‌های تروریستی چون داعش، برای ترویج اندیشه‌های خشونت‌طلبانه و افراطی بوده‌اند. بهزعم بسیاری از کارشناسان سیاسی، مهم‌ترین وجه تمایز گروه‌های جدید افراطی با نمونه‌های قدیمی‌تر همچون القاعده نیز همین رویکرد تازه به مسئله تبلیغات و فضای مجازی است.

کلارک در ادامه با طرح ادعای تروریستی بودن فعالیت‌های حزب ‌الله لبنان، مدعی شد که مدت‌ها پیش از سرمایه‌گذاری داعش در حوزه تبلیغات و پروپاگاندا، گروه حزب ‌الله، برای تقویت توانمندی‌های خود در ابعاد گوناگون جنگ اطلاعات، سرگرم برنامه‌ریزی بوده است. بهعبارت دیگر، مقامات حزب‌ الله، مدت‌ها پیش، به امکان کسب مزیت مطلق در جنگ‌ها با اتکا به مدیریت اطلاعات پی برده بودند.

سلسله عملیات حزب ‌الله تا به امروز، بسیار سندمحور بوده است. بهدیگر سخن، این سازمان، طی مبارزاتش، به گرد‌آوری مدرک و ویدیو از پیروزی‌های خود می‌پردازد و با انتشار این اسناد، خوراک تبلیغاتی‌اش را در فضای مجازی و رسانه‌ها فراهم می‌کند. کلارک از فیلم‌برداری جزءبه‌جزء عملیات سال 1994 حزب ‌الله، به‌عنوان مصداق بارز این رویکرد، یاد می‌کند.

براساس ادعای نویسنده این مقاله، حزب ‌الله با داشتن یک واحد نظامی جنگ روانی، به‌صورت اختصاصی، بر مسئله تبلیغات و چهره خود در افکار عمومی، تمرکز فراوان دارد. ازسوی دیگر، روزنامه‌ها، رسانه‌های اجتماعی و برخی برنامه‌های تلویزیونی نیز این فرآیند را تکمیل می‌کنند. این گروه، با استفاده از توانمندی‌های اطلاعاتی خود، به تبلیغ و نمایش موفقیت‌های نظامی و فرهنگی‌اش می‌پردازد.

بر همین اساس می‌توان این چنین نتیجه گرفت که بسیاری از فعالیت‌های حزب ‌الله، معطوف به تلاش برای جذب نیرو و کسب مشروعیت سیاسی و اجتماعی هستند.

کارشناس کهنه‌کار اندیشکده رند، در ادامه نوشته خود، پروپاگاندای حزب‌ الله را هدفمند، دقیق و پرقدرت ارزیابی می‌کند. وی اهداف این دست فعالیت‌ها را عمدتا ترویج ایدئولوژی، فرهنگ شهادت و کسب مشروعیت در میان طبقات گوناگون اجتماعی می‌داند. با مطالعه راهبرد اطلاعاتی حزب ‌الله، تلاش این گروه در سال‌های اخیر برای کسب همراهی و محبوبیت در میان مجامع مسیحی و سنی درون لبنان و کل جهان عرب، کاملا مشهود است.

شاید بهترین مسیر برای بررسی روند حرکت تاریخی تلاش‌های حزب‌ الله لبنان در چارچوب جنگ اطلاعات، نگاهی به بازوی رسانه‌ای فعال این سازمان، یعنی شبکه المنار باشد. این تشکل، اندکی پس از آغاز به کار شبکه تلویزیونی یادشده در سال 1991، انتشار اخبار و تبلیغات ایدئولوژیک خود را ازطریق این تریبون رسمی کلید زد.
این سازمان، علاوه بر شبکه تلویزیونی رسمی، از امکانات رسانه‌ای دیگری چون ایستگاه‌های رادیویی، برخی رسانه‌های مطبوع و بیش از 50 وب‌گاه به زبان‌های گوناگون جهان، برخوردار است.

برای مثال، شبکه المنار در اخبار خود، از صحنه‌های مبارزه حزب ‌الله و نیروهای رژیم اشغالگر قدس، با نمایش کشته و زخمی شدن سربازان اسرائیلی، تلاشی را برای تأثیرگذاری بیش از پیش و القای حس ترس و فقدان امنیت در افکار عمومی صهیونیست‌ها، آغاز کرد. اکنون پس از گذشت 26 سال از راه‌اندازی المنار، رویکرد مدیریتی این مؤسسه، محبوبیت نهاد خبری نام‌برده را در کل جهان عرب سبب شده است.

به‌جرئت می‌توان بخش دیگری از این جنگ روانی را در تشکیل بخش سازمان‌یافته رصد ابری (Hebrew Observation Department)، به‌منظور نظارت بر برنامه‌های رادیو و تلویزیون اسرائیل به‌صورت 24 ساعته جست‌وجو کرد.

سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌ الله به‌منظور افزایش توان تبلیغاتی و قدرت جنگ اطلاعات این سازمان، روش‌های مؤثر دیگری چون چاپ کارت پوستال، پوستر، ویدیو، بیلبوردها و بازی‌های رایانه‌ای مرتبط با موضوع مقاومت را نیز در دستور کار نهادهای فرهنگی وابسته به این گروه، قرار داده است.

حزب ‌الله در سال 2010، با هدف افزایش جذب نیروهای تازه و جوان‌سازی تشکیلات سازمانی خود، اقدام به ساخت و گسترش یک بازی برخط با محوریت مبارزه با دشمنان حزب‌ الله، به‌ویژه اسرائیل کرد. کاربر در پیش‌نمایش و مقدمه بازی، موظف می‌شد که برای آغاز مراحل، با شلیک به برخی چهره‌های شاخص سیاسی اسرائیل، به تمرین و آموزش بپردازد. براساس نظرسنجی‌های موجود، این بازی در میان جوانان شیعه لبنانی، محبوبیت بسیار یافت و سبب توفیق حزب ‌الله در جذب نیروهای تازه شد.

کلارک در ادامه افزود که هم‌زمان با تکاپوی ایران برای گسترش توانمندی‌های سایبری خود، حزب ‌الله، خود را از ذی‌نفعان اصلی این مسئله می‌داند. از همین روی، مقامات سرآمد این گروه، اقدامات لازم را برای توسعه توانمندی‌های فن‌آورانه خود، آغاز کرده‌اند. ازجمله این تدابیر می‌توان به تجهیز شبکه‌های پرشتاب فیبر نوری، به‌منظور افزایش گنجایش گردش داده‌ها و دفاع مؤثر دربرابر قابلیت‌های جنگ الکترونیکی اسرائیل اشاره کرد.

حزب ‌الله طی جنگ 33 روزه - که در جولای سال 2006 با رژیم صهیونیستی روی داد - نه‌تنها تلاش واحد جنگ اطلاعات اسرائیل را برای از کار انداختن شبکه‌هایش ناکام گذاشت، بلکه توانست سامانه‌های راداری و ارتباطی آن را نیز در مقاطعی با نابه‌سامانی شدید روبه‌رو کند.

با بررسی رویکرد برخی اندیشکده‌ها همچون رند می‌توان به نگرانی طیف گسترده‌ای از اندیشمندان غربی درباره افزایش توان سایبری و اطلاعاتی محور مقاومت پی برد. به‌زعم بسیاری از کارشناسان امنیت سایبری و جنگ اطلاعات، فضای سایبری، تنها عرصه‌ای از جنگ و درگیری است که در آن، تجربه و پیچیدگی عملیات، از عواملی چون تجهیزات و شمار فراوان نیرو، نقش پررنگ‌تری دارند.

بنابراین تقویت توانمندی‌های سایبری ازسوی برخی گروه‌ها و تشکیلات می‌تواند سبب دست‌یابی به پیروزی و مزیت راهبردی، دربرابر قدرت‌های بلامنازع نظامی و ارتش‌های انبوه و کارکشته شود. همین امر، باعث به‌صدا در آمدن زنگ خطر برای نظریه‌پردازان و بازیگران ممتاز سیاسی غرب شده است.