برآورد روندهای بین‌المللی سایبری در سال جدید میلادی

تلاش کشورهای عربی به‌منظور ایجاد پایگاه نیابتی سایبری و آموزش نیروها توسط آمریکا

برخی گزارش‌ها از رسانه‌های معتبر دنیا، حاکی از آن است که کشورهای عربی مانند امارات و عربستان، روابطی را در حوزه آموزش نیروهای سایبری با برخی شرکت‌های مهم صنایع دفاع آمریکا مانند نورثروپ گرومن داشته‌اند. این شرکت با برگزاری دوره‌های آموزشی، تلاش می‌کند تا نسل بعدی سربازان سایبری خود را در کشورهای متحد ایالات‌متحده در منطقه ایجاد کند. با توجه به راهبرد آمریکا مبنی بر تقویت کشورهای مخالف ایران در منطقه، اتخاذ سیاست فوق مبنی بر تربیت نیروهای سایبری در عربستان یا سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج، منطقی به منظر می‌رسد. به‌علاوه، گزارش برخی از اندیشکده‌های آمریکایی نیز بیان می‌کند ایران، حملات سایبری را علیه نایبان منطقه‌ای آمریکا مانند عربستان و اسراییل، راه‌اندازی کرده است. از سویی نیز آمریکا، در راهبرد امنیت ملی جدید خود، اعلام کرده است علیه حملات سایبری، موضع‌گیری کرده و آن‌ها را پاسخ خواهد داد؛ بنابراین با دقت در این مقدمات می‌توان به این نکته پی برد که در سال آینده، امکان دارد حملاتی از جانب عربستان، اسراییل و یا حتی امارات، علیه ایران صورت بگیرد و در این موقعیت، آمریکا، به شکل نیابتی عمل خواهد کرد.

افزایش دیپلماسی‌های سایبری

ویژگی‌های منحصربه‌فرد فضای سایبری ازجمله عدم امکان تشخیص عاملان حملات به‌صورت دقیق و فراگیر بودن تهدیدات، نیاز به همکاری هرچه بیشتر برای اشتراک‌گذاری اطلاعات، ایجاد روابط مسالمت‌آمیز به‌منظور توقف حملات و مبارزه با جرائم سایبری بیشتر احساس می‌شود. برخی از متخصصان به‌صراحت اعلام کردند بدون همکاری با دیگر کشورها، امکان جلوگیری و مبارزه با حملات سایبری وجود ندارد. در این میان، ناتو و خصوصاً آمریکا تلاش می‌کند با تقویت متحدان خود، ظرفیت مناسبی را برای حل چالش‌های فضای سایبری، از طریق دیپلماسی سایبری به وجود بیاورند.

احتمالاً در سال جدید میلادی، دیپلماسی سایبری برخی کشورها و سازمان‌ها به این صورت خواهد بود:

ناتو، قدرت دیپلماسی سایبری خود را با کشورهای شرق آسیا بیشتر خواهد کرد؛ زیرا ین جبهه می‌تواند کمک شایانی به این سازمان برای مقابله با تهدیدات سایبری روسیه و چین و کره شمالی کند.

کمیسیون اروپا، افزایش سرمایه‌گذاری در زمینه فناوری، پایه‌ریزی تدابیر امنیتی شدیدتر و تقویت دیپلماسی برای جلوگیری از حملات دیگر کشورها را در کنار سایر برنامه‌ها، در دستور کار خود قرار داده است. درنتیجه این اتحادیه با ابزار دیپلماتیک می‌کوشد تا روند صلح در فضای سایبری و مقابله با هکرها را پی گیری کند.

لایحه دیپلماسی سایبری آمریکا در صورت افزایش انتقادات در مورد کم‌اهمیت انگاشتن این نوع دیپلماسی، ادامه حملات سایبری علیه این کشور و افزایش تهدیدات رقبای سایبری آمریکا، تصویب خواهد شد. اگر تهدیداتی که رسانه‌های آمریکایی مدعی هستند در فضای سایبری از سوی ایران، صورت می‌گیرد، پررنگ‌تر شود، به‌احتمال، آمریکا با تصویب این لایحه، روابط خود را در جهت انجام عملیات نیابتی از طریق کشورهای عربی منطقه وارد مذاکره خواهد شد. همچنین براساس برخی اخبار، با چین، برای کاهش یا توقف حملات سایبری، آمادگی و برنامه‌ریزی برای آغاز روند قانون‌گذاری بین‌المللی چنین اقدامی را انجام خواهد داد. به نظر می‌رسد، آمریکا می‌کوشد متحدان منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای خود را مجاب کند تا همگی تهدید سایبری ایران، روسیه، کره شمالی و چین را احساس کرده و در این راستا، برای مقابله با چنین تهدیدی، با ایالات‌متحده همراه شوند و عرصه را در فضای سایبری بر کشورهای فوق، تنگ کنند. ازجمله این کشورها، ژاپن است. به‌جرئت می‌توان ژاپن را مهم‌ترین متحد آمریکا در منطقه‌ی شرق آسیا دانست. ایالات‌متحده، به‌منظور حفظ توازن قوا در منطقه‌ی شرق آسیا و مهار توسعه‌طلبی‌های فزاینده‌ی چین و کره شمالی، به حضور مؤثر ژاپن، به‌عنوان نماینده‌ی خود در منطقه، نیاز دارد. درنتیجه، ژاپن به‌عنوان شریکی راهبردی، برای آمریکا در حوزه سایبری به‌حساب می‌آید.

ورود روسیه، چین و آمریکا به آمریکای لاتین

کشورهای آمریکای لاتین مانند برزیل و مکزیک در حوزه سایبری در حال پیشرفت هستند. درنتیجه چین و روسیه و آمریکا در حال سرمایه‌گذاری در امریکای لاتین هستند و شرکت‌های چینی، در طراحی آن دسته از زیرساخت‌های دیجیتالی که موردنیاز بسیاری از کشورهاست، نقش فعالی بر عهده‌دارند. در اجلاس سایبرکان، علل ورود این دو کشور را در آمریکای لاتین توضیح دادیم که در اینجا مجدداً یادآور می‌شویم:

از اهداف روسیه به آمریکای لاتین می‌تواند، نشان دادن روسیه به‌عنوان قدرت جهانی به شهروندان این کشور، جلوگیری از بسط قدرت سایبری آمریکا و ایجاد توازن، مشغول کردن ذهن آمریکا به منطقه آمریکای لاتین و دور کردن ذهن دولت آمریکا از تنش‌های موجود در اوکراین و اروپای شرقی که در اثر الحاق کریمه و فراهم کردن بازاری برای فروش تولیدات دفاعی در عرصه سایبری و همچنین جنگ الکترونیک باشد.

از اهداف چین نیز این است که براساس اصول صلح، حاکمیت و منافع جهانی، دولت چین آماده همکاری با کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب است تا بتواند فضای سایبری امن، آزاد و صلح‌آمیزی را ایجاد کند.

در سال 2018، با پیشرفت برخی کشورهای آمریکای لاتین مانند برزیل، روند رود آمریکا، روسیه و چین، به این منطقه، با توجه به اهدافشان که ذکر گردید، بیشتر خواهد شد. خصوصاً اینکه این منطقه می‌تواند، پتانسیل مناسبی برای این کشورها به‌منظور سرمایه‌گذاری و کسب بازار و حتی انجام دادن عملیات نیابتی سایبری است.

همگرایی سیاست‌های سایبری کشورهای پنج چشم در زمینه مشروعیت بخشی و قانونی کردن حملات آفند سایبری

یکی از سیاست‌های هماهنگی که کشورهای عضو پیمان پنج چشم (آمریکا، کانادا، نیوزلند، استرالیا و انگلیس) در حال مقدمه‌چینی به‌منظور اجرای آن هستند، مسئله تهاجم یا آفند سایبری با استناد به قوانین موجود در این کشورها است. به‌عنوان‌مثال، کانادا در این زمینه در حال تصویب لایحه‌ای است که با انتقاداتی نیز همراه شده است. به‌علاوه، آمریکا نیز صراحتاً (اعم از بخش نظامی و غیرنظامی) اعلام کرده، حملات سایبری را پاسخ خواهد داد و از عملیات آفندی به‌منظور بازدارندگی استفاده خواهد کرد. استرالیا نیز واحد جنگ سایبری خود را تأسیس کرده و در حوزه جنگ الکترونیک پیشرفت فراوان داشته است. این واحد با تمرکز بر سایبر به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تحولات در حوزه راهبرد دفاعی، ضمن حفاظت از زیرساخت‌ها، در حوزه‌های دفاع، جمع‌آوری اطلاعات یا انجام حمله، امکان استفاده از تسلیحات سایبری را دارد.

درنتیجه در سال 2018، با توجه به اتخاذ راهبردهای جدید سایبری و به‌روزرسانی آن‌ها از سوی کشورهای فوق، روند هماهنگی سیاست‌های دفاعی و تهاجمی میان کشورهای این پیمان، گسترش پیدا خواهد کرد؛ زیرا مسئله جنگ اطلاعات به‌عنوان یکی از روندهای مهم جنگ سایبری در سال گذشته، نیاز به همکاری هرچه بیشتر در عرصه جاسوسی سیگنال دارد که هدف از تشکیل این پیمان نیز دقیقاً، همین نوع از جاسوسی بود. در حقیقت توسعه دفاع فعال سایبری در کشورها و پاسخگویی سایبری افزایش خواهد یافت.

تکمیل نیروهای مأموریت سایبری آمریکا

براساس سند راهبرد سایبری و سخنان مقامات آمریکا مانند مایکل راجرز، نیروهای مأموریت سایبری پنتاگون (CMF) تا اکتبر 2018 به مرحله کامل عملیاتی خواهند رسید. تأکید این مقامات و راهبرد کلی آمریکا، یعنی استفاده از تهاجم سایبری به‌منظور بازدارندگی، خبر از تهدیدی جدیدی از سوی فرماندهی سایبری آمریکا می‌دهد. خصوصاً اینکه اخیراً اخباری مبنی بر عملیات سایبری فرماندهی سایبری آمریکا علیه داعش، به‌عنوان اقدامی موفق، اعلام می‌شود. تعداد این نیروها، 6200 نفر در قالب 33 گروه، ذکرشده است. همچنین جداسازی سازمان امنیت ملی آمریکا از فرماندهی سایبری به دستور ترامپ، در سال 2017، راهبردی برای ارتقای توان آفندی این فرماندهی بود.

اجرایی شدن اینترنت مستقل روسیه

روسیه قصد دارد به دستور رئیس‌جمهور روسیه ولادیمیر پوتین، در اول اوت 2018، اینترنت مستقل برای خود و کشورهای عضو بریکس، (BRICS) یا مجموعه‌ای از کشورهای نوظهور در عرصه اقتصادی راه‌اندازی کند. این کشورها شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی هستند.

از محاسن و نقاط برجسته این اینترنت مستقل می‌توان به کنترل صددرصدی و کامل کشورهای عضو «BRICS» بر روی وب‌سایت‌ها، نظارت دقیق بر اینترنت داخلی و همچنین عدم کنترل سازمان‌های بین‌المللی اشاره کرد.

ورود تروریست‌ها به فضای سایبری

مسئله برجسته کردن داعش در فضای سایبری، یکی از جریان‌هایی است که اخیراً از سوی برخی رسانه‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای کلید خورده است. خلاصه کلام آن‌ها این است که گروه‌های تروریستی، بعد از شکست در عراق و سوریه، در حال تقویت توانایی‌های خود در فضای سایبری هستند و در این میان ایران و داعش را به‌عنوان تروریست در کنار یکدیگر قرار می‌دهند.

در این میان، از گروهی یاد می‌شود که «ارواح الکترونیک» نام دارند و این گروه را شاخه‌ای از تیم «خلیفه سایبری» معرفی می‌کنند. گروه ارواح الکترونیک با انتشار ویدئویی تهدید کرده است که حملات گستره جهانی در حوزه سایبری به راه خواهد انداخت. در این ویدئو، وبگاه‌های دولتی، بخش‌های نظامی، شرکت‌ها و سایت‌های حساس، به‌عنوان اهداف گروه ارواح الکترونیک، مطرح‌شده‌اند.

آمریکا و کشورهای هم‌پیمان آن، در سال 2018، به دنبال پررنگ‌تر کردن مسئله تروریسم سایبری خواهند بود تا به بهانه‌های مختلف ازجمله مبارزه با این تهدید، وارد حاکمیت سایبری دیگر کشورها شده و به مداخله در امور داخلی آن‌ها بپردازند. همچنین این موضوع، امکان می‌دهد تا آمریکا و هم‌پیمانان آن، با همکاری یکدیگر در پی اعمال تحریم‌ها و حتی برخوردهای نظامی، به استناد مبارزه با تروریسم سایبری باشند.

تلاش برای هویت دادن واقعی به فضای سایبری

مهم‌ترین چالش‌هایی که سبب شد سازمان یا قانون لازم‌الاجرا در زمینه جلوگیری از جنگ‌های سایبری، عدم امکان دقیق انتساب حملات به عاملان اصلی آن‌ها و دشواری شناسایی مهاجمان سایبری است. درنتیجه برخی شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک در سال گذشته تلاش کردند تا هویت واقعی کاربران را احراز کند. این مسئله از گام‌های اولیه زمینه شناسایی مهاجمان بود؛ اما در اجلاس سایکان ناتو در سال گذشته، به لزوم تشکیل سازمانی برای رسیدگی به موضوع تشخیص هکرها اشاره شد؛ اما آیا این سازمان در سال 2018، تشکیل می‌شود یا خیر، نیاز به همراهی کردن قدرت‌های سایبری دنیا ازجمله روسیه و چین دارد؛ موضوعی که تابه‌حال با موفقیت همراه نبوده و تا زمانی که منافع و سیاست‌های سایبری آن‌ها با یکدیگر اشتراک نداشته باشد، به حقیقت نخواهد پیوست.

نتیجه‌گیری

به نظر می‌رسد فضای سایبری در سال 2018، از دو شاخص سیاسی و نظامی، تأثیر می‌پذیرد. گسترش شبکه‌های اجتماعی، ایجاد کمپین‌ها، نبردهای اطلاعاتی در رسانه‌های اجتماعی و انتشار اخبار جعلی، افزایش جنگ رسانه‌ای و عملیات روانی در فضای سایبری، روند جنگ‌های سایبری را به سمت سیاسی شدن سوق می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر به‌منظور تغییر یا جهت‌دهی افکار عمومی با استفاده از توان رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و به‌طورکلی فضای سایبری و درنهایت، تأمین منافع ملی، بعد شناختی جنگ سایبری خواهد بود. از سوی دیگر، قابلیت‌های ویژه جنگ الکترونیک و الکترومغناطیس و تلاقی جنگ الکترونیک و سایبری، موجب می‌شود تا ارتش برخی کشورها مانند آمریکا، هرچه بیشتر روی مسئله کاربردهای نظامی سایبری سرمایه‌گذاری کنند؛ هرچند روسیه مخالف نظامی شدن فضای سایبری است.

در سال جدید میلادی، تعدادی از کشورها برای انتقام از تحریم‌ها و فشارهای دیپلماتیک آمریکا، به عملیات سایبری علیه ایالات‌متحده روی خواهند آورد. به همین دلیل، آمریکا سعی می‌کند با استفاده از رسانه‌ها و تحلیل گران همسو، خطرهای سایبری این کشورها را آشکار و جامعه جهانی را متوجه آن‌ها کند.

یکی از ابعاد مهم جنگ سایبری در سال آینده، همکاری و تشریک‌مساعی میان قدرت‌های سایبری جهان به‌منظور اشتراک‌گذاری اطلاعات و روش‌های مبارزه با تهدید یا احیاناً، تشکیل ائتلاف‌های سایبری، افزایش خواهد یافت. یکی از مهم‌ترین اتحادها، همکاری بین‌المللی برای مقابله با تهدیدات روسیه، کره شمالی، چین و ایران خواهد بود. در این میان، احتمال شکل‌گیری اتحاد علیه روسیه و کره شمالی، بسیار بیشتر است. این اتحاد، تشکلی از آمریکا، کشورهای اروپایی عضو ناتو (مانند استونی)، شرق آسیا (ژاپن و کره جنوبی)، آسیا-اقیانوسیه (مانند سنگاپور و استرالیا) است.