آیا یوتیوب رفع فیلتر می‌شود؟
به گزارش کارگروه فناوری اطلاعات سایبربان؛ سال‌ها پیش زمانی که رسانه‌های مستقل انبوه وجود نداشتند، یوتیوب با قرار گرفتن زیر سایه گوگل توانست به رسانه اینترنتی قدرتمندی تبدیل شود و تاثیرات شگفت انگیزی به جهان هدیه دهد اما حدود هشت سال پیش این سرویس در ایران بنا به دلایلی دچار فیلترینگ شد و این قفل تا به امروز هیچ گاه شکسته نشده است، با این حال اکنون زمزمه‌هایی مبنی بر رفع فیلتر آن به گوش می‌رسد.
چندی پیش وزیر ارتباطات، «محمدجواد آذری جهرمی» خبر از تلاش‌های وزارتخانه برای باز شدن این شبکه در کنار سرویس بلاگ اسپات برای دانشگاه‌ها داد که البته همانطور که مطلعید تا به امروز محقق نشده است. وی در مصاحبه‌هایی هم که با رسانه‌ها داشت یوتیوب را پلتفرمی پویاتر از اینستاگرام توصیف کرده بود؛ توصیفی که در گفته‌های اخیر معاون صدا و سیما بیشتر بسط داده شده است.
«لطف‌الله سیاهکی»، به تازگی با استناد به انجام یک سری تحقیقات در انگلستان، یوتیوب را بهترین شبکه اجتماعی و اینستاگرام را «کثیف‌ترین» آنها خوانده است.
فیلترینگ یوتیوب: چین، کره شمالی، و ایران...
این مسئله در حالی مطرح می‌شود که سیاهکلی ریاست «سازمان تنظیمات مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی» را بر عهده دارد؛ سازمانی که از عمر آن نزدیک به یک سال می‌گذرد و وظیفه‌اش اعطای مجوز به سرویس‌های اشتراک ویدئویی اینترنتی بومی و تلویزیون‌های اینترنتی (IPTV) داخلی است.
این سرویس‌ها عموما حالتی شبیه یوتیوب را دارند و بر کسی پوشیده نیست که در خلال فیلترینگ یوتیوب توانسته‌اند به جایگاه مطلوب فعلی خود برسند. حال این سوال مطرح می‌شود که اگر یوتیوب رفع فیلتر شود، شاهد چه تغییراتی در مدل‌های بومی آن خواهیم بود؟
سرویس‌هایی چون آپارات، نماشا، فیلمنت، تیوا، فام، آیو، لنز و... همگی ساختاری شبیه یوتیوب، پربازدیدترین سایت جهان بعد از گوگل دارند. باید پذیرفت که در سال‌های اخیر فیلترینگ خیلی از سرویس‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی زمینه‌ساز رشد نمونه داخلی آنها شده و کاربران به علت نبود دسترسی به سایت‌های بین‌المللی رو به استفاده از سامانه‌های داخلی آوردند. البته در این بین افرادی چون جامعه دانشگاهی و پژوهشی برای کمترین سطح کاری خود نیازمند میلیون‌ها ویدیوی تخصصی در یوتیوب هستند؛ ویدیوهایی تخصصی مانند جراحی‌ها، تکنولوژی‌های درمانی، برنامه‌های آموزشی و... که عموم سرویس‌های داخلی از آنها بی‌بهره هستند.
نمونه‌های داخلی یوتیوب عموما به موفقیت رسیده‌اند
VOD ها و IPTVهای داخلی (سایت‌های پخش آنلاین ویدیو و تلویزیون اینترنتی) با وجود اقداماتی چون رایگان کردن ترافیک حجمی‌شان برای کاربران هنوز هم با چالش‌های زیادی در جذب مخاطب روبرو هستند و رفع فیلتر سایت قدرتمندی چون یوتوب بی‌شک تاثیر بسزایی بر روند کاری آنها خواهد گذاشت. دو وبسایت آپارات و نماشا که در دسته سایت‌های اشتراک ویدیو قرار می‌گیرند، شبیه‌ترین سایت‌های بومی به یوتیوب هستند که هر دو به موفقیت بزرگی دست یافته و از پربازدیدترین سایت‌های ایرانی به شمار می‌روند.
چنگیزی در این باره می‌گوید:
«قطعا بازشدن یوتیوب تاثیر منفی بر روی وبسایت‌های اشتراک سرویس خواهد گذاشت و ما با ریزش مخاطب روبرو خواهیم شد. البته باز شدن این شبکه به دلیل مسائل سیاسی کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد و باید دید که دولت با آن موافقت می‌کند یا خیر. فارغ از این موضوع، باید گفت که یوتوب در این سال‌ها توانسته به آرشیو محتوای غنی به ویژه در حیطه آموزشی و پژوهشی برسد که معادل‌های آن در بین سایر سایت‌ها یافت نمی‌شود و دانشگاهیان به این محتواها احتیاج دارند. با وجود فیلترینگ یوتیوب شاهد محتواهای فارسی زبان خوبی هم در این شبکه هستیم که کاربر داخلی را به خود جذب خواهد کرد.»
وی معتقد است مردم به این دلیل به استفاده از سرویس‌های بین‌المللی روی می‌آورند که در این سامانه‌ها احساس آزادی عمل بیشتر و نظارت کمتری می‌کنند. چنگیزی باور دارد که اگر یوتیوب در ایران باز شود به راحتی تبدیل به یکی از پربازدیدترین سایت‌ها در داخل ایران می‌شود:
«استقبال مردم از محتوای تصویری در طول تاریخ همیشه در جریان بوده است. بستر رسیدن به محتوای ویدیویی تفاوت داشته و از VHS و نوارهای مگنت به تلویزیون و حالا به اینترنت رسیده است. اینترنت شامل همه محتواهای نوشتاری، صوتی و تصویری شده و در این بین بازهم محتوای تصویری به علت اینکه سریع‌تر و بهتر پیام را می‌رساند برای مخاطبین جذاب‌تر است.»
چنگیزی درباره اقداماتی که وبسایت‌هایی مانند نماشا و مشابه آنها در برابر سرویس‌های قدرتمندی چون یوتیوب باید انجام دهند گفت: «موضوع ترافیک رایگان و... که امروزه در بعضی سرویس‌ها دیده می‌شود آنچنان کارساز نیست بلکه بحث درآمدزایی کاربر می‌تواند آنها را به سمت استفاده از محصولات داخلی هدایت کند. البته این سیستم در یوتیوب نیز اعمال می‌شود اما بازهم به دلایل گوناگونی از جمله تحریم‌های مالی، کار کردن با بانک‌ها و ارز داخلی برای کاربر جذاب‌تر و ایمن‌تر است. اگر زمانی یوتوب در ایران رفع فیلتر شود این مسئله می‌تواند راهگشای سرویس‌های داخلی باشد.»
فیلترینگ برندهای خارجی در حوزه‌های آی‌تی منجر به ساخته شدن نمونه‌های داخلی و در برخی موارد موفقیت چشم‌گیر آنها در داخل ایران شده است. اما مشکلی که اکثر این نمونه‌های داخلی دارند، عدم تولید محتوای اختصاصی و بومی برای کاربران داخلی است. همچنین بحث درآمدزایی کاربران فعال این شبکه‌ها مطرح می‌شود که هنوز هم پس از سال‌ها، زیر سایه یک علامت سوال بزرگ است.
